Una nòva teoria explicariá lo 95% de l’Univèrs
La fisica es una sciéncia que, malgrat totas las descobèrtas fachas cada an, avança pauc a cha pauc. S’o pòt pas cambiar tot d’un jorn a l’autre dins lo mond de las leis universalas. De teorias qu’an assajat d’anar delà lo vejaire actual sus l’Univèrs se son totjorn embroncadas a çò que diguèt Einstein. E aquò es totjorn un problèma. Ara, una nòva teoria explicariá fins al 95% de l’Univèrs, e d’efièch ja foguèt predicha per Einstein. Totun, encara la cal provar.
La nòva teoria es estada explicada per una còla de cercaires de l’Universitat d’Oxford e poiriá resòlver un dels problèmas pus grands que los patís la fisica modèrna. Segon aquesta, amb l’union de la matèria escura e de l’energia escura dins un solet fenomèn la resulta es un fluid amb una massa negativa. E ansin, quand se buta una massa negativa, aquesta accelerariá vèrs se meteis. E aquò ja foguèt afirmat per Einstein fa ara 100 ans.
Tot aquò arribèt pr’amor que lo modèl de l’Univèrs qu’avèm considerat coma vertadièr los darrièrs 30 ans, modèl tanben conegut coma modèl Lambda CDM, pòt pas res afirmar sus la matèria escura o l’energia escura. O sus cossí son fisicament. Se sap solament qu’existisson pr’amor de l’efièch gravitacional qu’an sus d’autre tipe de matèria. Pas res mai.
La còla que creèt aquela nòva teoria foguèt dirigida per Jamie Farnes, del Centre d’e-Recèrca d’Oxford e ofrís una nòva explica sus la majoritat de l’Univèrs: “La matèria escura e l’energia escura pòdon èsser unidas dins un ensemble qu’a una gravetat negativa, çò confirmèt Farnes. Aquel fluid rebuta tota autra matèria e, malgrat que siá una teoria singulara, aquò significa que l’Univèrs es simetric en çò que pertòca las qualitats positiva e negativa”.
De mens en mens de matèria escura
La teoria actuala de l’Univèrs afirma que i auriá de mens en mens de matèria negativa pr’amor de l’espandiment de l’Univèrs. Aquò es contrari a çò qu’aquela còla de cercaires a trapat. Segon los scientifics, lo vejaire que i a de mens en mens de matèria escura es pas corrècte. Segon Farnes e sos collègas, i a un tensor qu’ajuda de mai en mai la matèria negativa a èsser creada. E quand aquò a luòc, la massa negativa es pas mendre dins l’espandiment universal. D’efièch, lo fluid es parièr a l’energia escura.
A mai, aquesta nòva teoria tanben balha las primièras prediccions sus lo comportament de las vapors de matèria escura. Segon d’investigacions scientificas actualas, las galaxias viran tan lèu que sembla que se desfàn. Mas aquò suggerís una cèrta vapor invisibla que las unís pr’amor qu’aquò se passa pas ansin. Una simulacion realizada sus las propietats de la massa negativa confirmariá la creacion de vapors de matèria escura coma çò qu’es estat observat uèi lo jorn amb de ràdio telescòpis.
La nòva teoria verifica çò qu’afirmèt Einstein en 1918. Descobriguèt una constanta universala sinonima de l’energia escura. Segon los cercaires qu’an creat la nòva teoria, es possible qu’Einstein parlèsse ja a l’epòca d’un Univèrs plen de massa negativa. “Los estudis faches fins a uèi s’embroncan a la Teoria Generala de la Relativitat d’Einstein. E aquò es pas un problèma mendre. Nòstre vejaire ajuda a melhor comprene dos ponches d’aquela teoria: la massa negativa e la creacion de matèria, car son un ensemble”.
Segon aquel fisician, encara cal trabalhar sus mai d’una teoria actuala. Lo modèl Lambda CDM es demorat mai de 30 ans. E cal veire se la nòva teoria coïncidís plan amb las coneissenças qu’avèm uèi de nòstre Univèrs. Malgrat qu’encara calga poder far d’espròvas amb de telescòpis per la demostrar scientificament, Farnes es optimista: “ Se foguèsse, fin finala, una teoria exacta, çò diguèt Farnes, aquò voldriá dire que lo 95% de l’Univèrs pas encara trobat auriá una solucion solament estetica; apondre un simbòl negatiu e res de mai”.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet, lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion
