ES OBJÈCTES DER UNIVÈRS S’EVAPOREN MÈS LÈU DE ÇÒ QUE SE PENSAUE
Ara er cercaire Heino Falcke, dera Universitat de Radboud, mostrèc qu’es traucs neri pòden evaporar-se lèu lèu mès que tanben ac pòden hèr d’autes objèctes estelars. Lèu toti. Açò ei atau pr’amor d’un procés semblable ara radiacion d’Hawking. Er estudi siguec considerat fòrça pòlemic pr’amor que non se comprenie gauire ben aguest procés.
Atau, en sòn nau estudi, Flacke e d’auti cercaires estimèren qu’era fin der Univèrs se produsirà en solament 1.078 ans, se era radiacion semblable ara d’Hawking ei eth sol factor considerat. “Qu’ei eth temps que cau entà qu’es nanes blanques poguen descompausar-se pr’amor d’ua radiacion similar ara de Hawking, çò didec Falcke. Totun d’auti estudis an dat enquia 101.100 annades entara fin d’aguesti objèctes estelars universaus.
“Era fin der Univèrs arribarà fòrça abans de çò que pensauem maugrat qu’encara demòre fòrça temps, çò apondèc Falcke. Cau rebrembar que ja en 1975, eth fisician Stephen Hawking afirmèc que, per contra a çò que ditz era teoria dera relativitat, es particules e era radiacion poirien fugir d’un trauc nere.
Era fin der Univèrs
Eth hèt que, apròp d’un trauc nere se pòden formar dues particules temporaus e abans de fusionar-se ua ua serà chucada deth trauc e era auta pòt fugir deth madeish. E ua des conseqüéncies dera radiacion d’Hawking ei qu’un trauc nere se descompausa fòrça lentament en particulas e radiacion.
Mès açò ei contràri a çò que didec Einstein ena sua teoria dera relativitat. Pr’amor qu’aguest didec qu’es traucs neri non pòden créisher. Mès Falcke e d’auti cercaires estudièren qu’eth procés de radiacion d’Hawking tanben pòt èster aplicat a d’auti objèctes damb un camp gravitacionau. E er estudi vò demostrar qu’eth temps d’evaporacion d’aguesti objècti, lèu toti, solament depen dera sua densitat.
Açò tanben estonèc es cercaires pr’amor qu’es esteles de neutrons e es traucs neri an de besonh eth madeish temps entà descompausa-se: 1067 ans. Eth prètzhèt siguec inesperat, pr’amor qu’es traucs neri an un camp gravitacionau mès fòrt e açò deurie provocar era sua evaporacion mès lèu. Mès es traucs neri non an cap superfícia.
“Ua part deth procès ei arrestada peth madeish procés, çò didec aqueth cercaire. Tanben auem mesurat quan de temps cau entà qu’era Lua e un uman pogan evaporar-se pr’amor d’ua radiacion semblable ara d’Hawking: 1.090 ans. E tanben pensam que i pòt auer d’auti processi que pòden provocar era desaparicion des umans e dera Lua mès lèu encara.” Eth nau estudi d’aguest cercaire siguec publicat ena revista online Journal of Cosmology and Astroparticle Physics.
Era Redaccion
