Home ISTÒRIA Pichona Istòria de l’Umanitat (19): La fin de l’esclavatge
Pichona Istòria de l’Umanitat (19): La fin de l’esclavatge
0

Pichona Istòria de l’Umanitat (19): La fin de l’esclavatge

0

L’’amic d’Oswald, lo Girondista Brissot, establiguèt la societat francesa per l’abolicion de l’esclavatge. La sensibilitat abolicionista foguèt partejada tanben a Granda Bretanha. Paine foguèt solèt – e foguèt inhorat – entre los independentistas d’America l’exigir. Menaçat de mòrt en França per son oposicion a la punicion de mòrt (lo jove Robespierre èra tanben contra la punicion de mòrt!) , e en Granda Bretanha per son “jacobinisme” (!), Paine foguèt obligat de demorar als Estats-Units ont foguèt detestat coma “ateista.”

Los esclaus, se revolteron, e sasiguèron l’iscla, establissent una republica menada per lor general, Toussaint l’Ouverture.

Brissot foguèt guilhotinat ab los autres amics d’Oswald pel meteis govèrn jacobin qu’exigissiá tanben l’abolicion de l’esclavatge – preguent los esclaus a las colonias francesas de se revoltar contra lors mestres reialistas.

L’iscla de Sant Domergue (Hispaniola) èra lo centre del comerci mondial en sucre e l’esmeralda de l’empèri francés reial. Èra tanben un infern vertadièr pels esclaus, que se revolteron, e sasiguèron l’iscla, establissent una republica menada per lor general, Toussaint l’Ouverture, inspirat per l’apel jacobin. Los esclaus trionfarián contra las armadas britanicas e francesas (aprèp la restauracion de l’esclavatge per Bonaparte).

Lo melhor libre sus la Revolucion francesa es sens dobte aquel de Peir Kropotkin, “La Granda revolucion francesa.”

L’alta borgesiá francesa aviá lavetz vencut. Mas aviá besonh d’esferas d’influéncia e d’accés als mercats e a las rotas estrategicas, coma totes los capitalistas. La promesa de “Libertat, Egalitat, Fraternitat” dins laquala los radicals de la revolucion avián plaçadas lors esperansas foguèt jetada, e una dictatura militara foguèt establida pel lacai Napoleon Bonaparte, tre 1799.

De milièrs de joves foguèron enprisonats dins la novela armada francesa afin d’impausar lo capitalisme francés a travèrs l’Euròpa e las colonias, ansin de restaurar l’esclavatge suls esclaus rebèls. Tot èra per la nauta borgesiá e los banquièrs, e afin de desvolopar una esfera d’influéncia per rivalisar se possible aquela de la Granda Bretanha, luenh mas mai avançada en pilhatge de la de França.

Per estofar aquel, la Granda Bretanha establiguèt una “aligança sagrada” ab las autocracias semifeudalas de la Russia, de l’Austria e de la Prussia, qu’umilièt l’estat bonapartista. Lo trist sort dels obrièrs, dels paisans, e dels servs (russes) de cada costat èra de morir dins una conflagracion sanglanta per lors mestres borgeses e feudals – una conflagracion que durava 16 annadas.

(Per las orrors d’aquela, veire lo filme magnific russe de Sergei Bondarchuk del roman de Tolstoy, “Guèrra e Patz.”)

Lo pilhatge britanic del mond. Raubatge de China, e Índia e repression obrièra

Entre la batalha de Waterloo en 1815 e lo jubilat d’aur de la reina Victòria en 1897, lo capitalisme britanic pilhatjariá lo mond, e tanben los obrièrs britanics.

Tre l’an 1819 a Manchester, los gendarmas a caval, armats de sabres, chaplèron los obrièrs e lor familhas que foguèron assamblats per se reposar e entender los parlaires cartistas (los primièrs sindicataires). Aquest fach es conegut pel nom de lo Chaple de Peterloo.

La conquista de l’India foguèt tanben acomplida, mas i aviá plan de resisténcia.

Lo govèrn britanic, ab la Companhia Britanica de las Indias Orientalas, foguèt resolgut de brisar la resisténcia del govèrn manchó de China a l’importacion de l’opium. La dròga èra cultivada per la Companhia en Índia e transportada a China, maugrat l’oposicion del govèrn mancho. Aquò fasiá de grands profièchs per la Companhia e pels “compradors” – senhers feudals e capitalistas chineses.

Quand lo govèrn manchó comandèt sos mandarins de sasir l’opium, la marina britanica foguèt mandada per protegir los contrabandaires e per escrasar la resisténcia chinesa. Aprèp las Guèrras de l’Opium de las annadas 1840, la China foguèt forçada de dubrir sas portas als capitalistas britanics, e puèi als autres d’Euròpa, e de cedir Hong Kong a la Granda Bretanha per 150 annadas.

Pendent las annadas 1850 foguèt levada una revòlta paisana immensa que capturèt lo sud entier de la China fins al flume Yangtse. La Revòlta T’aip’ing foguèt una mescla de religion chinesa e lo cristianisme milenarista. Maugrat lo titòl de crestian clamat pels rebèls, la Granda Bretanha ajudèt lo govèrn mancho los escrasar. La Guèrra T’aip’ing clamèt vint millions de mòrts.

La conquista de l’India foguèt tanben acomplida, mas i aviá plan de resisténcia. La possession la mai importanta de l’empèri britanic, l’Índia remplaçariá lo sud dels Estats-Units, aprèp la desfacha de la Confederacion en 1865, coma resorça de coton per las usinas de Liverpool.

Anthony Walker*

*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.

Christian Andreu Nasquèt a Barcelona en 1972, estudièt jornalisme a l’Universitat Autonòma de Barcelona e son especialitat es la politica internacionala. Parla uech lengas dont l'occitan. A publicat lo libre Art i Lletres a Horta-Guinardó e a collaborat totjorn amb de jornals catalans, bascos e occitans coma La Veu del carrer, El Punt, Egin, A vòste e Jornalet. Es maridat, a dos enfants, Jana e Roger, e demòra a Reus.