Almens dins lo mond quantic. Es çò qu’arriba de las darrièras experimentacions realizadas dins lo pichon mond dels atòms e particulas, governadas per d’estranhas leis de la mecanica quantica. Segon aquò, doas personas diferentas pòdon agachar de faches desparièrs que son en realitat lo meteis fach. Dich amb d’autres mots, l’espepissatge d’un fach pòt venir subjectiu.
La resulta d’aquelas experimentacions, fachas pels cercaires Fedrizzi e Proietti, de l’Universitat Heroi-Watt, menarián a un camin encara per descobrir. S’aquò sonque se produtz al nivèl microscopic, se pòt tanben passar dins lo mond macroscopic? E cossí podèm alavetz interpretar aquelas resultas del mond de la mecanica quantica e las integrar dins de faches que desenant solament pòdon èsser entenduts coma subjectius ?
La confirmacion scientifica d’aquela resulta pòt far tornar interpretar nòstre Mond e tot çò que vesèm e encara mai, car i a de cercaires que dison qu’aquò dobrís la pòrta a l’existéncia de monds parallèls, una teoria qu’uèi es pas encara estada demostrada. D’autres encara confirman que la teoria de la mecanica quantica pòt arribar de trencar totas las leis fondamentalas de la natura que coneissèm a l’ora d’ara. La discussion scientifica (e tanben filosofica) pòt venir gigantesca. Mas qualas son aquelas resultas?
La confirmacion d’una nòva teoria
La teoria de la mecanica quantica es pas nòva. Mas l’estudi mai e mai complèxe d’aquesta aquestes darrièrs tempses dobrís la pòrta a, benlèu, de nòvas teorias de la natura que coneissèm. Una còla de cercaires en tot estudiar cossí reagissián sièis fotons poguèt demostrar que la resulta depend de la persona qu’agacha l’experiéncia. Pr’amor que se debana un fach, un autre o ambedós a l’encòp. E aquò es çò qu’es de mal comprene: aital es lo mond de la mecanica quantica.
L’explica de l’experiéncia poiriá èsser aquesta: imaginatz una persona qu’a una pèça de moneda quantica –que seriá a l’encòp una superposicion de las doas caras, çò es la cara e la crotz-. Aquela persona es dins un laboratòri barrat. Cada cop que lança la pèça i a una resulta: cara o crotz. Totun, de nous espepissatges scientifics confirman que la resulta es al còp cara e crotz: depend de la persona qu’espepissa lo fach. E quand i a una manipulacion reala d’una resulta, tanben n’i a de l’autra. E aquò es çò qu’es tras qu’important d’aquela experimentacion quantica. La realitat agachada es desparièra de la realitat de l’exterior. E concòrda pas amb aquesta. Aquò pòt èsser considerat scientificament coma un paradòxe? Fins ara, los cercaires afirmavan qu’aquò èra absurde e se podiá pas produire. Fins ara…
L’experimentacion, publicada dins la revista numerica Science Advances entraïna a o qüestionar tot. Lo Mond ont vivèm es diferent del micromond quantic? De segur? O i a diferents univèrses a l’encòp ? Benlèu sèm pas encara preparats per assajar de comprene çò qu’es la realitat objectiva de l’Univèrs. Una realitat que desenant sabèm qu’existís pas.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet, lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion
