Li a pas gaire de temps, un amic m’a fach pervenir lo libre : « Le Grand Roman des Maths de la préhistoire à nos jours » de Mickael LAUNAY – éditions : ”’J’AI LU ”’. Estent qu’es d’eu sachut que sieu afogat per lei matematicas. Dedins, ai descobert una causa d’ieu desconeiguda a prepaus tot simplament de frisas. Tot pichonet a l’escola primaria, lei institutors nos an fach dessenhar dei frisas de totei soartas; puei de nos en faire inventar, amé dei motieus geometrics pas gaire complicats.
De mon temps de professor de matematicas dins lei classas de 6-ena et 5-ena n’en ai fach completar amé un motieu ja establish, puei coma l’avion fach meis institutors ai prepausar ais escolans de crear d’esperelei una frisa, puei de la colorar segond la mena repetitiva.
Quora siam dins questa creacion geometrica leis escolans son sempre pausats, attentieus, ameisats, per lei mai grands en classas de 4-ena, 3-ena, luega de frisas s’agissia de motieus geometrics mai complicats per pavar una fuelha, o de realisacions au compas parier coma amé lei mai pichons, ansin era possible de passar mantunas oras de tranquilitat onte leis enfants s’engenon de dessenhar amé applicacion e suavament.
Vos ai charrat de tot aquo per vos mostrar que dins l’ensenhament es possible d’instituir gramaci deis mejans pedagogics causits un bon anament d’ensenhament : lei frisas. Adonc ai après a 75 ans (es jamai trop tard) que n’en exista soncament 7 categorias.
Lei vaqui :
1. La promiera es aquela sens proprietat geometrica particularia, monte es soncament un dessenh quau que siegue, qu’es considerat coma un motièu repetitieu, en majoritat lo dessenh es figuratieu, flors, plantas, animaus : es una translacion.
2. La dosiema, categoria es constituida per un motièu que posseda un axe de symetria segond una linha orizontala.
3. La tresena recampa lei frisas que son motieu a un axe de symetria verticau, aquèu d’aqui es repetat amé lo motieu.
4. La quatrena es aquela dei frisas que non cambiavon dins una rotacion d’un mieg-torn valent a dire qu’es identica se la metetz a l’envers.
5. La cinquena es un pauc mai complicada. Se prenetz una linha orizontala en plen mitan de la frisa coma axe de simetria, auretz una frisa pariera mai decalada sus una distancia egala a la mitat dau motieu. Es dicha de simetria resquilhada.
6. Lei frisas de questa categoria combinon dei simetrias memament orizontalas e verticalas e tamben una rotation d’un mieg-torn.
7. Aquela d’aqui combina dei frisas aguent una simetria verticala, un centre de rotacion e mai una simetria esquilhada
De talei frisas son estadas imaginadas li a força temps sus dei ceramicas très que lo fuec fuguet ben mestrejat.
De fach, la ceramica facha amé d’argila moligassa fuguet cuecha au fuec per la solidificar puei decorada.
Se n’en troba très l’epoca mesopotamiana, puei son lei grecs, lei romans, leis arabis, lei celtes qu’an utilisat dei frisas.
Demostrar que l’avia que 7 tipes possibles era un probleme que non era aisat es soncament en 1926 qu’un matematician sonat Niggli ( ai rentrobat d’autre qu’aqueu nom ) a agut una responsa quasi completa.
-=-=-=-=-=-=-=-=-
Ara qu’avetz ben legit tot aquo, vos prepausi una activitat ludica que demanda un pauc de perpensar.
Fau reconneisse la categoria dei frisas seguentas ; de que activar lei vostres neuronas (e totas las que i a dins l’article !)
Bon juec.
Un article de Joan-Glaudi Babois *
Mesa en pagina de Joan-Francès de l’escola deis inferns.
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
