Aranés | | Sapiéncia.eu

ERA EXTINCION MÈS GRANA DERA ISTÒRIA DERA TÈRRA

desembre 12, 2018

Christian Andreu

Hè 252 milions d’annades, pendent era fin deth periòde Permian, se produsic era mès grana extincion jamès patida ena Tèrra. Pròp deth 96% dera vida marina desapareishec dempús d’ua seria d’erupcions volcaniques massiues en Siberia. Çò que provoquèc era desaparicion de tantes espècies siguec era fauta d’oxigèn. Era confirmacion dera causa prumèra d’aquera grana extincion […]

ERA INVASION UGANAUDA DERA VAL D’ARAN

desembre 5, 2018

Christian Andreu

ISTÒRIA

En 1579 es protestants francesi, e entre eri es occitans, èren en un doç moment: auien mès poder que jamès pr’amor qu’en hereuèr an signat era patz de Nerac que da quinze ciutats as protestants coma places de seguretat contra es catolics. Dempús dera primauera er arrei Enric de Navarra, cap des protestants, decidic conquistar […]

ERA EXTINCION MÈS GRANA DERA ISTÒRIA DERA TÈRRA

Es neandertalians non sigueren mès violents

novembre 28, 2018

Christian Andreu

ISTÒRIA

Pendent decades era opinion scientifica popular afirmèc qu’es neandertalians sigueren ua espècia umana fòrça mès violenta que non era nòsta, Homo sapiens sapiens. Aguesta credença auie coma base quauqu’uns estudis sus es herides en cap des crans neandertalians. E aguesta opinion ja anaue pro ben entath complèx de superioritat qu’auem encara es umans modèrns. Aguesta […]

ERA EXTINCION MÈS GRANA DERA ISTÒRIA DERA TÈRRA

MÈS CAMIONS, MÈS CONTAMINACION

novembre 21, 2018

Christian Andreu

DIVÈRSES

Maugrat que toti pensam que se i a mès trafic en es carretères, açò vò díder normauments mès contaminacion atmosferica, naues donades scientifiques permeten ara conéisher damb mès prigondor es causes reaus dera contaminacion en es carretères. Ei pejor era contaminacion des grani camions – sustot se son vielhi – que non un trafic mès […]

ERA EXTINCION MÈS GRANA DERA ISTÒRIA DERA TÈRRA

ER AMAZONES SIGUEC ERA ORIGINA DETH CACAU

novembre 14, 2018

Christian Andreu

GEOGRAFIA

Maugrat que pendent annades se pensèc qu’eth cacau auie coma origina era region d’America Centrau, ara ua naua analisi de grans de cacau fòrça anciani a permetut confirmar era sua origina vertadèra: era region deth nòrd dera Amazonia. Atau, e a trauèrs d’un procés pro complèxe d’estudi e analisi de grans de cacau (Theobroma cacao) […]

ERA EXTINCION MÈS GRANA DERA ISTÒRIA DERA TÈRRA

MÈS NAUTOR, MÈS CÀNCERS

novembre 7, 2018

Christian Andreu

DIVÈRSES

Damb era edat es escasences d’auer mès càncers son mès e mès granes. Ara totun, es scientifics an volut preguntar-se se auer mès cellules en còrs pòt provocar tanben mès càncer. Segontes aquerò, era qüestion sus se pòden es persones mès nautes auer mès càncers, era responsa serie quiòc. Açò ei çò qu’a coma conclusion […]

ERA EXTINCION MÈS GRANA DERA ISTÒRIA DERA TÈRRA

EXPLOSIONS PERILHOSES DES ESTÈLES NANES

octubre 31, 2018

Christian Andreu

ASTROFISICA

Non se sabie enquia ara. Es estèles nanes ròies hèn explosions enquia 1000 còps mès fòrtes que quan son mès vièlhes. Aguesta etapa des estèles, quan son mès joenes, ei quan es planetes semblantes ara Tèrra se formen ath torn d’eri. E ei tanben era epòca ena quau eth perilh ei mès gran, justaments per […]

ERA EXTINCION MÈS GRANA DERA ISTÒRIA DERA TÈRRA

CARRETÈRES DE PLASTIC

octubre 24, 2018

Christian Andreu

TECNOLOGIA

Cada annada mès de 350 milions de tones de plastic contaminen era planeta. Mès e mès. Es olandesi an trapat ara ua manèra de reciclar tot aqueth plastic; hèr carretères e carrèrs de plàstic. Eth passat mes de seteme era vila olandesa de Zwolle, ena província d’Overijssel, inaugurèc era prumèra carretèra hèta damb un 70% […]

ERA EXTINCION MÈS GRANA DERA ISTÒRIA DERA TÈRRA

DISCUSSION ENA COMUNAUTAT SCIENTIFICA

octubre 17, 2018

Christian Andreu

SCIÉNCIA

Arriben donades sus ua discussion qu’a aué era comunautat scientifica. Açò, que sèrie çò de mès normau, ei mès qu’interessant pr’amor qu’era discussion ei sus ua des teories de fisica mès importantes dera nòsta epòca: era teoria de còrdes. Açò ei atau pr’amor qu’aguesta teoria pòt explicar era existéncia de totes es causes que i […]