Valentí Gual i Vilà, Doctor per l’Universitat de Barcelona e professor d’Istòria Modèrna, e Raimon Masdéu i Tèrmes, Doctor per l’Universitat Autonoma de Barcelona, an realizat divèrses estudis sus l’istòria catalana, coma demòstra la sieuna bibliografia.
Especializats en Demografia Istorica, an publicat “La Immigració Occitana a la Catalunya Moderna” (Rafael Dalmau, Editor, 2021, colleccion “Episodis de la Història”, num. 371), ont analisan aquel fenomèn, principal de la nòstra istòria, dempuèi la fin de l’Edat Medievala fins al sègle XVIII. Lo libre es estat fruch d’un prigond estudi per part d’ambedós istorians. Parlam amb los autors e l’editor, Rafael Català.
Per totes aqueles que coneisson pas lo significat, qué es la Demografia Istorica?
Es una disciplina auxiliara de l’Istòria qu’estúdia l’evolucion e caracteristicas de la populacion passada, amb atencion a de factors quantitatius e qualitatius.
Catalonha, es estada tèrra de passatge e destin de divèrsas migracions (de grècs, de romans, de visigòts, de sarrasins…). Perqué, malgrat l’importància de l’immigracion occitana a l’istòria e la configuracion del nòstre país, e mai de dos cents cinquanta escrits, es encara tròp desconeguda?
Basicament, pr’amor de la desconeissença generala d’una istòria nacionala qu’es estada amagada, capvirada, reducha e esclavizada pr’amor de la pression e assages reïterats de genocidi cultural que patissèm los catalans.
Plusors prèztfaches remembran aquela immigracion (noms familhals, toponims, cultura populara…). Quinas son estadas las principalas dificultats qu’avètz patidas pendent la recerca?
Malgrat l’ampla varietat de fons documentaris disponibles, respondon pas totes los ponches d’interrogacion someses. Las pèrdas de fons sacramentalas, per exemple, condusisson al fach impossible d’obténer d’avaloracions grandas. Avèm fonts fòrça divèrsas, de natura radicalament desparièra. A mai d’aquò, totes los registres son pas de consulta aisida.
Perqué se n’anèron aqueles occitans d’Occitània? Guèrras de religion? Pauresa endemica? I aguèt una region principala?
Cercavan un luòc melhor ont viure e qu’ofriguèsse de possibilitats. La pression conjunturala dins un marc de pauresa endemica foguèt decisiva. Pensam a las guèrras de religion entre de catolics e calvinistas (ugonòts) al darrièr tèrç del sègle XVI, que devesiguèron d’avescats, comtats e vilatges.
Perqué causiguèron coma nòva tèrra Catalonha? Per geografia, istòria o semblança culturala e lingüistica?
I aguèt d’autras tèrras nòvas, mas Catalonha aviá de fòrts ligams amb Occitània aprés la desbranda militara de Muret, lo 1213, que foguèron pas jamai cambiat. De ligams culturals, religioses, dinastics, lingüistics… L’Ostal de Barcelona aviá ensajat de bastir un grand país amb lo nòrd occitan, e França arrestèt aquèl projecte amb l’ajuda de Roma e amb una crosada contra l’eretgia catara.
Cossí èra la Catalonha que trobèron aqueles immigrants occitans? Feblesa demografica, economica, conflictes …? Disètz al libre que i aguèt pas cap de generacion de catalans que patiguèsse pas una catastròfa.
Catalonha èra un país d’una granda feblesa demografica. Deviá d’aver 400.000 abitants. La densitat èra fòrça bassa e caliá aver de braces joves e man d’òbra, bon mercat. Lo nòstre país patissiá de problèmas importants als domenis social, economic e politic. Es impossible de parlar de totas : De bandolièrs, de mascas, de piratas e de corsaris, de luchas in crescendo en las relacions politicas amb la monarquia ispanica, de crisis agràrias intermitentas, la pèsta… Mas o avèm respondut plan al libre.
L’arribada de populacion occitana foguèt omogenèa dins lo país o preferiguèron cèrtas regions? Èran d’un cèrt genre o edat o i an de familhas immigrantas entièras?
Foguèt pas omogenèa. Èran sustot d’òmes joves.
E l’arribada? Foguèron plan recebuts per la societat catalana o i aguèron de mesfisanças? Qualqu’unes noms amb qué èran nomenats parlan de “gavatxos”, “gascons” o “franceses”, emplegats coma mots mespresaires.
I aguèt un periòde, de mal precisar cronologicament, qué podèm considerar que los occitans, n’i aviá “tròp”. Desbrembam s’èran fòrça peronas o paucas. Es tangencial. Los problèmas començan quand son considerats excessius en quantitat. Alavetz començan los conflictes tipics e caracteristics, L’aparicion d’identificacions mespresairas solament es un detalh.
Quand èran installats, en quines mestièrs trabalhavan?
Fòrça d’eles èran “laboratores”, de gents que vendiá la fòrça de lors braces en trabalhant al camp. Mas trobam d’occitans en totes los mestièrs dels sectors primaris e segondaris.
I aguèt fòrça matrimònis mixtes?
Depend de la region. Foguèron entre 5 e 15% de la populacion catalana e cal considerar que los que s’arribavan a poder se maridar son sonque lo cim del glacièr.
Qué foguèt la “Matricula de Franceses” de l’an 1637?
En 1635 la monarquia ispanica e lo reialme de França dintran en guèrra. Olivares, ministre de Felip IVn de Castilha, crèa un Conselh de Represalhas que recep la comanda de censar totes los “franceses” residents al litoral catalan. Tem qu’agiscan coma una d’espias. La mesura s’acompanha d’autras qu’amendrisson las migracions.
Als sègle XIII e XIV tanben i aguèt una autra immigracion d’occitans. E trobam fòrça occitans pendent la conquista del País Valencian e Malhòrca. Quinas diferéncias trobariatz entre ambedoas ondas d’immigracion occitana?
Amb l’estat actual de las recèrcas, es fòrça malaisit de dire. Lo biais e natura de las fònts documentalas disponiblas als divèrses periòdes istorics impausan de servituds inevitablas.
Disètz que “totes sèm descendents d’immigrants”. Perqué? Quin parallelisme trobatz entre las immigracions dels sègles XVI e XVII e las actualas a Catalonha al sègle XXI?
En un territòri de passatge coma es Catalonha es vertadièrament malaisit trobar qualcun que los sieus ancessors ajan totjorn viscut al meteis endrech. E cal pas desbrembar que sèm descendents d’un òme e una femna. Los arbres genealogics an sovent desbrembat las femnas per demostrar qu’una familha es totjorn estada dins un luòc determinat. E los ancessors de las femnas, d’ont son venguts? Lo principal parallelisme entre l’immigracion dels occitans e las immigracion actuala es que totes consideram Catalonha coma una tèrra d’oportunitats.
Podèm dire que los catalans sèm tanben occitans, coma consequéncia d’aquelas immigracions?
Sèm d’especialistas en Demografia Istorica e avèm practicada tornar a bastir de familhas. Vertadièrament, un arbre genealogic universal. Podèm assegurar qu’un nombre important de noms de familhas catalanas actualas an d’ascendéncia occitana. Mas avertissèm que cada familiala deu demostrar aquela ascendéncia e que podèm o veire amb lo son e la possibla etimologia.
Una entrevista de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
