Lo darrièr rapòrt de la Plataforma Scientifica e Politica de Servicis a la Biodiversitat e los Ecosistèmas (IPBES) sus la santat environamentala de la planeta es tras qu’inquietant. Segon de donadas reculhidas los darrièrs tres ans l’umanitat es a mand de destruire la vida animala e vegetala que i en tèrra, mar e aire e mai d’un milion d’espècias son ja prèp de l’extincion. E cal far quicòm e lèu per poder o arrestar.
Lo rapòrt a mai de 15.000 referéncias globalas e pus de 1.800 paginas e la conclusion es plan trista: la natura es en declin pertot a la planeta e o fa a una velocitat jamai vista abans. La causa dirècta es la necessitat umana de mai de noiriment e mai d’energia.
Segon los scientifics qu’an trabalhat en aquel rapòrt la natura terrèstre a patit totjorn la pression umana mas pendent los darrièrs 50 ans las nafraduras son fòrça mai prigondas. E aquò poiriá entraïnar lo collapse environamental pendent los proplèus ans. Arrestar aquò, çò diguèron los cercaires, es encara possible mas cal cambiar totalament las divèrsas politicas governamentalas mas atanben la nòstra vida vidanta a nivèl individual.
La populacion es mai del doble que la que i aviá en 1970 e lo comèrci internacional es pus de quatre còps màger qu’en aquela epòca. Mai de 100 milions d’ectaras de forèsts tropicalas desapareguèron entre las annadas 1980 e 2000 dont la majoritat a America del Sud per causa de l’elevatge o en Asia del Sud-Èst per causa del l’oli de palmièr.
Una creissença sens limitas
Encara pièger que la situacion de las forèsts, es la de las tèrras nomentadas umidas, que sonque ne demòra un 13% de las que i aviá l’an 1700 e ara i a mai de la mitat de la populacion en d’airals urbans. Segon aquò mai de 25% dels animals mas atanben de plantas de la planeta poirián desaparèisser lèu.
“I a un declin dins la biodiversitat sens de precedents e aquò es un fach que los umans avèm pas encara jamai viscut coma espècia, çò avisèt Kate Brauman, de l’Universitat de Minnesota e cap del rapòrt. En mai d’aquò, lo sòl s’es degradat coma jamai abans e aquò redusiguèt 23% la productivitat de la tèrra de la superfícia de la planeta”.
I a dètz còps mai pollucion de plastic qu’en 1980 amb 400 milions de tònas de metalhs e plastic e de produches toxics lançats a la natura sens contraròtle de manièra annadièra. Sonque 3% dels oceans de la planeta demoran sens de pression umana e 33% de las espècias de peisses son pescats d’una manièra irracionala.
Per ansin, aquel organisme recomanda cambiar la nòstra dièta jornalièra e manjar plan mens carn se non lèu 25% dels animals e plantas de la planeta patiràn l’extincion (abans de 2050) e los ecosistèmas se redusiràn un 47% (82% dels vertebrats ja son en declin clar). A mai, 72% de las comunautats indigènas localas mòstran ja de senhals de deteriorament grèu.
Tot depend de çò que farem coma umans. Lo desastre ecologic pòt encara èsser arrestat. Cal cambiar la politica dels govèrns e daissar de balhar de subvencions a d’activitats destructivas coma la pesca industriala o l’agricultura actuala. Protegir melhor los espacis naturals (cal o far amb un tresen de la planeta) per ajudar mai la natura. Encara avèm de temps, çò diguèron los cercaires. Cal far un esfòrç global per sauvar çò que demòra de la planeta. Sens aquò far i a pas de futur.
La Redaccion
