Home GEOGRAFIA ETH GARONA ARANÉS
ETH GARONA ARANÉS
0

ETH GARONA ARANÉS

0

Diuèrses donades geologiques e idrografiques permeten aué conéisher com siguec en epòques preïstoriques er ancian glacèr que i auie ena Val d’Aran, tanben nomentat Glacèr de Garona. Siguec un glacèr que s’espandiguec enquiara epòca quaternaria des des Pirenèus enquias planhères e siguec un des glacèrs mès estenudi des montanhes pirinenques. Un de sòns extrems, eth meridionau, qu’arribaue enquiara grana cadia granitica qu’aué ei era termièra deth sud dera Val d’Aran e qu’aué ei on i a es lacs de Saboredo e Colomèrs.

Pendent era fin der Eocèn aqueth glacèr deishèc lòc pòc a pòc ar arriu Garona.

Aqueth glacèr s’espandiue a trauèrs de tota era val e arribaue enquiara actuau clusa de Sant Beat e gessie d’aguesta entàs planhères deth Comenge, ja en territòri occitan apertenent ar estat francès. Aquiu er arriu que gessie deth glacèr collectaue totes es aigües des auti arrius des vals de Luishon e tanben dera Val d’Aure e un còp toti amassa se dirigie vèrs es planhères de Sant Gaudenç e Tolosa. Pendent eth Quaternari era sua longada mejana siguec de 70 quilomètres e era sua estenuda formèc ua morrèna de mès de 50 Km de longor.

Pendent era fin der Eocèn aqueth glacèr deishèc lòc pòc a pòc ar arriu Garona e era Val d’Aran demorarie liure de glaç damb eth temps. Aué, er arriu, en tot gésser d’Aran contunhe entath nòrd-oèst enquia recéber era afluéncia der arriu dera Pica e toti dus amassa contunhen en direccion des planhères tolosenques.

Er origen der arriu Garona son es lacs de Saboredo que, dempús de sauvar es darrèri gradons, entren en Garona de Ruda. Dempús contunhe en direccion nòrd-nòrd-oèst e passe peth barranc des Hiares en tot seguir era direccion deth cap deth Pòrt dera Bonaigua. Aciu, a 11 quilomètres deth sòn naishement recep era afluéncia der arriu Melo e trauesse eth Plan de Beret.

Arribada a Tredòs

Mès enjós, eth Garona trauesse eth pòble de Tredòs, on trape er afluent Aiguamòg. Dempús seguirà eth sòn cors e deisharà darrèr era vila de Salardú. Aciu canviarà de direccion e ara anarà vèrs er oèst. Es aigües des lacs Liat e Montoliu acreisheràn es sues aigües de manèra importanta.

Eth Garona crotzarà ara era vila d’Arties e contunhe en tot recéber mès aigua der Estanh d’Escunhau, abans d’arténher Vielha, capluòc dera Val d’Aran e on tanben trape er arriu Nere, que provén deth sud-oèst. Eth Garona contunharà enquia Salardú e un shinhau dempús (11 Km) torne a cambiar de virada entath Nòrd-Nòrd-Oèst e se sarrarà per ua estreta arribèra enquiara entrada ena planhèra de Bossòst, on se shamplarà un aute còp.

Eth Garona siguec un glacèr que s’espandiguec enquiara epòca quaternaria.

En Es Bòrdes i uede enes sues aigües er arriu Joèu (qu’a eth sòn origen en es Uelhs deth Joèu) e dempús de crotzar un horcalh se dirigirà entath Nòrd, abans de gésser definituaments dera Val d’Aran. Arrecep mès aigua de ponins afluents enes planhères de Bossòst e Les e arribe a Pontau. Aciu recep eth sòn darrèr afluent, er arriu Toran. Tres quilomètres dempús de Pontau, eth Garona gesserà dera Val d’Aran peth Pònt de Rei e entrarà en territòri occitan francés e contunharà eth sòn camin enquiath son desbocament en Ocean Atlantic fàcia a Bordèu.

Ena Val d’Aran a ua longor de 46 Km e sauve un desnivèu totau de 1.570 m. Eth sòn cabau comence damb 9 mètres cubics e arribe as 20m3 pendent era epòca de desgèu (sonque ena primauera quan i a granes ploges e ua lèu delida des nhèus des nauti tucs dera val).

Era Redaccion*

Aguest article ei publicat gràcies a un acòrdi de cooperacion damb www.aranes.club, era pagina web entà apréner aranés de forma gratuita

Christian Andreu Nasquèt a Barcelona en 1972, estudièt jornalisme a l’Universitat Autonòma de Barcelona e son especialitat es la politica internacionala. Parla uech lengas dont l'occitan. A publicat lo libre Art i Lletres a Horta-Guinardó e a collaborat totjorn amb de jornals catalans, bascos e occitans coma La Veu del carrer, El Punt, Egin, A vòste e Jornalet. Es maridat, a dos enfants, Jana e Roger, e demòra a Reus.