BETELJAUZA, ENCARA MAI PRÒCHA
L’estela Beteljauza, que fins ara se pensava qu’èra a 643 ans lutz de nòstra planeta, s’es confirmat scientificament qu’es una estela fòrça mai pròcha de la Tèrra que çò que se pensava. D’efièch, l’usatge tant de mai d’una donada al nivèl internacional coma de nòvas observacions recebudas del telescòpi espacial Solar Mass Ejection Imager, a confirmat qu’es a sonque 548 annadas de la Tèrra.
De remembrar qu’aquela estela es situada dins la constellacion d’Orion e qu’es la segonda pus lusenta d’aquela constellacion. Beteljauza es d’efièch una estela supergiganta roja amb un diamètre de fins a 1200 diamètres solars e una massa fins a 15 còps pus granda que la del Solelh. Aquò fa de Beteljauza non solament una de les estelas pus lusentas mas tanben una de las estelas mai gròssas de la galaxia.
“Beteljauza es totjorn estada una estela estonanta pels cercaires, mas fa gaire que comencèt de semblar un pauc mai estranha, çò diguèt Meridith Joyce, astronòma de l’Escòla de Recèrca Astronomica e Astrofisica de l’Universitat d’Austràlia. Çò de normal seriá que foguèsse una de las estelas pus lusentas de l’Univèrs que podèm observar de la Tèrra estant, mas ara avèm pogut confirmar que sa lutz a dos grases de mens dempuèi 2019ˮ.
Segon aquela cercaira australiana, aquò provoquèt la sospiècha que Beteljauza poiriá espetar lèu e caliá far de nòus estudis per o poder confirmar. E aquò es çò que faguèron. Mas l’estudi balhèt una autra resulta. Lo primièr còp qu’aquò foguèt espepissat scientificament, los cercaires trobèron una nívol de posca. Lo segond còp semblava de vibrar coma un pulsar.
D’eveniments desparièrs
“Ara sabèm que, lo primièr còp, l’estela s’escurciguèt pr’amor d’una nívol de posca e lo segond còp pr’amor de las pulsacions d’un pulsar, çò confirmèt Joyce. Aquò menèt a una màger compreneson de la fisica a l’entorn de las pulsacions que pòt arribar de patir una estela coma Beteljauza e de quin seriá lo nivèl actual d’una estela supergiganta roja coma aquelaˮ.
Per ansin, segon la còla de cercaires que faguèt aquel estudi, se debanariá un fenomèn d’ondas de pression (que serián en realitat basicament d’ondas de son) que serián las qu’aurián provocat dirèctament las pulsacions de Beteljauza. Aital foguèt confirmat per l’astronòm Dr. Shing-Chi Leung, de l’Institut Walter Burke de Fisica Teorica a l’universitat californiana Caltech. Segon Shing-Chi, es d’èli que crèma e doncas una explosion d’aquel tipe se pòt pas plan saber s’a agut luòc o s’es a mand de se produire. D’efièch, l’observacion scientifica se poiriá èsser tenguda 100 000 ans abans la quita explosion.
“En mai d’aquò, çò diguèt Lászlo Molnár, astronòm de l’observatòri ongrés Konkoly, avèm podut, enfin, mesurar la distància de Beteljauza a la Tèrraˮ. Las pròprias mesuras de Beteljauza èran fins ara un mistèri mas dempuèi que se son plan estudiadas son estimadas a dos tèrces de çò que se pensava, çò es un rai de 764 còps lo del Solelh.
“Tanlèu obténer la talha corrècta d’aquela estela, çò contunhèt aquel cercaire, se podiá mesurar precisament la distància de Beteljauza a la Tèrraˮ. La resulta de l’estudi fach es de 548 ans lutz fins a la Tèrra, un 25% mai pròche de çò que se pensava. La bona nòva es que Beteljauza es pro luènha, e que se jamai i a una explosion, se passarà pas res sus la Tèrra, malgrat que l’efièch d’una supernòva siá totjorn dangierós. L’estudi foguèt publicat dins la revista numerica Astrophysical Journal.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet, lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion
