La conduita deus animaus qu’ei tostemps estonanta. Pr’amor que tot çò que ns’avèvam pensat dinc adara que poiré estar maishant e que’ns poirem aver enganat. E disi aquò pr’amor de la publicacion d’un navèth estudi ecologic que vòu demostrar que los bonobos, aqueths cosins pròches deus chimpanzés e que solament pòden estar identificats pr’amor de la soa conduita, que son mei violents enqüèra que los chimpanzés. Un hèt susprenent.
L’estudi, qu’estó publicat ne hè pas guaire au numeric Current Biology, e afirma que los mascles bonobos son mei violents que los mascles chimpanzés. Que seré, au mensh, estonant, entad aqueth cronicaire, pr’amor que veiguèt detzenats de documentaris sus la vita vitanta deus chimpanzés e qualcunes suus bonobos. E lo resultat finau de l’estudi que seré, au mensh, dobtaire. O mauaisit de créder.
Los bonobos que son parièrs aus chimpanzés. La sola faiçon de diferenciar un bonobo e un chimpanzé, mes au delà deu son environament, qu’ei la soa conduita, tostemps descrivuda coma hòrt mensh violenta en çò dels bonobos qu’en çò deus chimpanzés. Que son duas espècias diferentas qu’apartienen au genère Pan deus primats.
Mes adara ua equipa de cercaires de l’Institut Max Planck d’Antropologia qu’afirma que los mascles bonobos lutan mei enqüèra enter eths que los medishs mascles chimpanzés e que los bonobos son plan luenh d’èste ua espècia pacifica, maugrat los documentaris publicats dinc adara. E enqüèra afirman que los bonobos mascles que hèn aquò dab la mira d’èste causits per las hémias.
Duas espècias de primats plan diferentas
Qu’ei plan mauaisit de créder. La majoritat de documentaris sus chimpanzés e bonobos que mòstran duas societats animaus plan diferentas. Los mascles chimpanzés que son plan agressius dab los autes mascles. Mes enqüèra quan, en tot caçar, que’s pòt véder la hauta violéncia dels meteisses sus autes primats, abans de’us minjar. E enqüèra que i auré ua auta espròva scientifica.
Los chimpanzés ne son pas solament agressius enter eths, dens un medish grop. Un chimpanzé mascle pòt estar violent dab un aute mascle mes tanben dab ua hémia. E quan forman grops entà susvelhar las frontèras deu son territòri e atacan autes chimpanzés de grops vesins, la soa violéncia solament pòt estar restacada a l’èster uman. Cap auta espècia de primat ei autan violenta ara ora de har la guèrra. E los bonobos n’an pas guèrras contra de grops vesins. Au mensh aquò jamei qu’estó enregistrat.
Los bonobos ne caçan pas autes monards entà minjar. Qu’an ua dièta solament vegetariana. Jamei forman grops entà sortir a patrolhar las soas frontèras territoriaus e jamei atacan un aute primat quan ei trobat e aucit a nhacadas dinc a la soa fin, coma quiò que hèn los chimpanzés.
Qu’ei tostemps estat dit que los bonobos usan lo sèxe entà aver mei de patz sociau. Enter mascles e hémias mes tanben entre deus mascles e entre las hémias. La soa taxa reproductiva qu’ei plan hauta, restacada dab la deus chimpanzés. E atau, son coneishuts coma primats pacifics qu’atacan pas guaire sovent autes grops de primats. E aquò, quiò qu’ei hèit peus chimpanzés.
Los bonobos e los chimpanzés an solament un 0,4 % d’ADN diferent. L’estudi adara hèit en tot examinar dus grops de chimpanzés e tres grops de bonobos en Còngo mes tanben en Tanzania, dit que solament vòu demostrar que los mascles bonobos, enter eths, que son parièrs aus mascles chimpanzés se parlam d’agressivitat. Qu’ei, maugrat las espròvas que vòlen balhar, plan, plan mauaisit de créder.
Ne’s pòt pas negar que los mascles bonobos n’an pas lutas. Mes díser que los mascles bonobos son dinc a tres còps mei violents que los chimpanzés, qu’ei, dilhèu, ua afirmacion perilhosa. Car los bonobos ne caçan pas autes primats, n’atacan pas los lors vesins e los aucisson e se i a lutas enter mascles sovent tot qu’acaba dab la copula enter los mascles entà arrestar mei violència.
Divèrs documentaris suu monde deus bonobos que demòstra que son ua espècia que prefereish har alianças sociaus dens lo grop entà ganhar quauquarren. Los chimpanzés n’an pas aquera abilitat. Qu’atacan los mascles e tanben las hémias. E sovent, lo cap deu grop ne demora pas guaire temps, pr’amor de las atacas deus mascles mei joens
Díser que los bonobos son ua espècia pacifica ne seré pas vertat. Mes afirmar que los chimpanzés son pas l’espècia de primat la mei violènta, amassa dab l’òmi, ne seré pas vertat. Pr’amor que i a cinc espècias de primats uei ; gorillas, orangotans, gibons e chimpanzés e bonobos, e tanben la nosta espècia. E nada espècia n’ei pas tan violènta com l’òmi o lo chimpanzé.
Los estudis etologics sovent son plan utiles entà reconéisher çò que sabèm e çò que podem suspectar. Pensar entà un medish qu’ei la tòca finau de la racionalitat modèrna. Ne vau pas créder tot çò qu’ei publicat tostemps. Los estudis etologics tanben pòden estar questionats. Mes se i a espròvas contràrias. E la lista de documentaris que demòstran com son los bonobos e com son los chimpanzés qu’ei longa pendent las darrèras annadas.
Qu’èm conscients que çò que los cercaires volón díser qu’ei que los mascles bonobos tanben que lutan enter eths e que son luenh d’estar ua espècia pacifica. Aquò que’s pòt compréner. Mes ensajar de díser que son péger que l’espècia mei agressiva après l’òmi ei pas verai scienticament ni etologicament. E pr’açò, que cau poder pensar solament dab la nosta experiéncia e çò qu’avem lejut d’ua o auta espècia.
La Redaccion
