LA JUPITÈR CAUDA

La majoritat de las planetas demòran al meteis luòc dins la sieuna orbita. Mas pas totas. N’i a que migran d’un luòc a l’autre independentament de la sieuna orbita. Es aquò possible ? Òc, es un fach estonant mas scientificament demostrat. Es çò que se passa en çò de las nomenadas Jupitèrs caudas. N’i a pas dins lo Sistèma Solar mas poiriá èsser que Jupitèr truquèsse fa bilions d’ans contra Saturne en son camin vèrs lo Solelh. E foguèt aquesta darrièra planeta que sauvèt una planeta qu’encara aviá pas de vida: la Tèrra.

Per ansin, las nomenadas Jupitèrs caudas son de planetas plan inabitualas a l’Univèrs. La majoritat son trobadas pr’amor qu’an una orbita tras que rapida al torn de la sieuna estela e an una velocitat estonanta. Las primièra planetas d’aquel tipe, malgrat que ja foguèron suggeridas dempuèi la dècada de 1950, serián pas descobèrtas fins a 1995. Son de planetas qu’an de trachas especialas coma èsser de planetas gigantas gasosas e que la siá temperatura poiriá èsser màger als 1 000 gras pr’amor qu’an un orbita tròp pròcha a la sieuna estela.

De gigantas gasosas

Las Jupitèr caudas doncas, son d’exoplanetas de gas gigantas, qu’an una mesura semblanta a la de la nòstra Jupitèr mas qu’an de periòdes orbitals excepcionalament cuèrts, çò es mens de dètz jorns. Quand mai pròchas son de la sieuna estela mai nauta la temperatura de la sieuna superfícia. D’aicí ven lo nom de Jupitèrs caudas.

51 Pegasi b ne foguèt la primièra descobèrta en 1995. La sieuna orbita al torn de la sieuna estela es sonque de quatre jorns. A una massa plan grossa e tanben una densitat plan bassa. Las Jupitèrs caudas an una fàcia qu’agacha totjorn aquela estela e per aquò an de longs jorns e grands vents. La diferéncia de temperatura entre la nuèch e lo jorn poiriá arribar plan als 500 gras malgrat que n’i a tanben d’autras que poirián patir una diferéncia de temperatura entre la nuèch e lo jorn de pus de 4 000 gras.

Aquestas serián las nomenadas Jupitèrs Mai caudas. Amb aquela diferéncia de temperatura tan grana las moleculas que i auriá pendent la nuèch dins aquel tipe de gigantas gasosas serián totalament destruchas pendent lo jorn per tornar a se crear elas meteissas tornarmai pendent la nuèch. Un fenomèn astrofisic estonant.

Uèi lo jorn i a doas teorias qu’explican aquel tipe de planetas migratòrias. La primièra ditz que se formèron ja al luòc ont son, çò es prèp de la sieuna estela aprés migrar dempuèi mai luenh del sieu sistèma estelar. La segonda afirma que i serián arribadas ailà aprés migrar e que las siás caracteristicas serián una evolucion abans de pèrdre tot lo gas e demorar sonque coma de pichonas planetas de ròca coma la Tèrra.

Se foguèsse demostrat un jorn scientificament aquò poiriá se debanar plan çò que dison plusors cercaires, que Jupitèr cerca e cercarà d’èsser mai prèp del Solelh. E se i es pas mai prèp seriá pr’amor que truquèt fa bilions d’ans contra Saturne, qu’arrestèt qu’arribèsse a la Tèrra, mai prèp de la siá estela del Sistèma Solar. Un autre fach, estonant e un pauc mai inquietant.

La Redaccion