Lo 14 de julhet de l’an 1789 la borgesiá de Paris, impacienta ab lo rei Loís XVI e sa còrt, sasiguet l’oportunitat ofrida per l’assaut sus la Bastilha – coma aviá tanben sasida l’oportunitat ofrida per l’assemblada dels Estats Generals pel rei en 1788 – d’exigir sos “dreches.” Pendent los ans que seguissiàn, òm assajet d’establir, sens de succès, una monarquia borgesa constitucionala que reflectissiriá l’acòrdi britanic.
Los chaples pasmens de parisians e l’assag per la familha reiala d’escapar e de se jonhar a las armadas contrarevolucionarias, marquèron lo rei e la reina per la mòrt. Tre 1792 una republica foguèt proclamada jos las faccions politicas rivalas que representavan las faccions de la borgesiá. Elas, mens radicalas, foguèron remplaçadas per las mai radicalas, com aquela dels jacobins, e son mai famos membre, l’avocat Maximilian Robespierre.
Lo marxista Plekhanov e plan d’autres imaginavan los jacobins franceses come los amics de la classa obrièra. D’efièch, èran sos enemics mortals. 80% d’eles guilhotinats jos la Terror robespierrista de 1793-4 foguèron manobrièrs; solament 6% foguèron aristocratas; la rèsta d’artisans, clergat menor, d’òmes e de femnas de letras, liures-pensadors, e mendicants, d’artistas, e membres del “bas pòble.”
Ab lor patriotisme e apels a “la nacion”, los jacobins se mòstran representatius de la borgesiá – de rangs divèrses, ansin qu’eles d’autres faccions – e pionièrs del fascisme. Danton, responsable pels chaples dels presonièrs e dels malauts incarcerats, de septembre 1792, es sens dobte lo mai infamós. Rèsta uèi un eròi de l’estat capitalisae, e aquò es ges sospresant!
De jacobins, pionièrs del fascisme
Lo jacobinisme francés deu pas d’èsser confusat ab lo “jacobinisme” anglés a l’epòca. Simpatics ab la revolucion en França, qu’imaginavan (ab tòrt) lo movement dels obrièrs, dels paures, e dels reprimits, los amics angleses de la revolucion francesa prenián lo nom “jacobin” e foguèron atal depintats per lor enemic, l’estat britanic. Mas coma avèm ja vist, la borgesiá britanica aviá ja aguda sa revolucion e era ja ben establida en possession de la tèrra, de l’industria, de l’economia – possession dels mejans de produccion. Èra pas lo cas en França, en tren d’acomplir la sieuna revolucion borgesa.
Escrasats pel govèrn jacobin francés serián los pionièrs del socialisme e de l’anarquisme, coma Jacques Roux, vertadièr amic de la classa obrièra, qu’abitava ab son melhor e solet amic – son canh – una cambra modèsta. Resolgut de pas esser guilhotinat, se suicidèt davant lo tribunal de la Terror. (Veire Kropotkin, “La Granda Revolucion francesa”, onte los vertadièrs amics dels paures e dels obrièrs son presentats al legeire).
Quand la “Terror blaua” aviá acomplida la destruccion d’eles com Roux e Clootz, e tanben Hebert – un persecutor se meteis del paure Roux! – la nauta borgesiá aviá pus e besonh de Robespierre e sos “pichots borgeses”, e foguèt començada lavetz la “Terror blanca.” Salvadas foguèron mantas vidas d’innocents, mas tanben mantas foguèron tuadas. Seguissián las annadas de consolidacion borgesa – e tot foguèt acomplit dedins una decenia!
Anthony Walker*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
