La catastrofica desfacha de l’armada ongresa en agost de 1526 en Mohacs entraïnèt pas l’annexion de lor territòri a l’empèri otoman, mas amb la mòrt del rei Loís II la corona demorèt sens monarca, la corona magiara e atanben la croata, pr’amor de la sieuna union personala amb la primièra, e tanplan la de Boèmia. Aquò foguèt una bèla mòstra de la division intèrna e la flaquesa de las fòrças politicas e militaras ongresas.
Segon los tractats de Pressburg e Viena la corona èra per Ferrand I d’Habsburg, nascut lo 10 de març de 1503 en la vila castelhana d’Alcala de Henares e nomentat aital segon lo sieu pepin maternal, Ferrand d’Aragon, lo Rei Catolic. De mai, i aviá Janos Zapolya, un magnat que dirigissiá l’oligarquia ongresa e que basava son drech a la corona per decision de la noblessa locala que voliá pas acceptar cap monarca que foguèsse pas autocton.
Lo jove Ferrand foguèt causit coma rei de Boèmia mas encara sens aver coma segur lo drech a la succession. Mas en Ongria ja se començava de poder veire un conflicte diplomatic de dificila solucion. Los otomans demorèron coma testimònis d’aquel juòc politic que lèu vendriá una guèrra civila e que fariá encara mai flac un reialme qu’encara s’èra pas recobrat de la desfacha de Mohacs.
Ferrand aviá lo supòrt de son fraire l’emperaire del Sant Empèri Roman Germanic, Carles. La figura foguèt clau per reforçar la posicion dels Habsburg en Ongria pr’amor que mercés a la siuena òbra diplomatica Janos Zapolya recebèt gaireben pas cap de reconeissença ne ajuda dubèrta internacionala de las poténcias crestianas. L’Emperaire Carles aviá las mans plenas amb las luchas contra los protestants en Alemanha e en Itàlia contra l’estat papal e França.
Pr’aquò poguèt pas enviar mai d’un desenat de milièrs de mercenaris occidentals a Ongria per balhar supòrt a son fraire. Mercés ad aquela armada, Ferrand poguèt pas aucupar lèu la partida pus occidental del Reialme d’Ongria e foguèt causit per una part de la noblesa locala coma rei d’Ongria en novembre de 1526 en la vila de Pressburg (Bratislava actuala). Mas paucs jorns abans Janos Zapolya faguèt çò de meteis e se coronèt encara rei per l’avesque de Nitra, István Podmanitzky, en la vila de Szekesfehervar.
Ferrand aguèt lo títol de rei croata en l’amassada nòbla de Cetin e apuèi foguèt coronat per lo quite Podmanitzky coma rei d‘Ongria en la prima de de 1527. Apuèi la batalha de Sena, Zapolya fugiguèt a Polonha. Aquí demandèt ajuda al quite Suleiman lo Magnific.
E d’efièch lo sultan decidiguèt ajudar lo rei ongrés exiliat. Pendent la prima de 1529 amassèt una armada en Bulgaria amb pas mens de 100.000 soldats. Lor cap èra Ibrahim Pasha, qu’aviá lo titòl de serasker, çò es dire, lo cap pus grand aprés lo sultan. A mai de milièrs de genissièrs, d‘origina europèa, mas d’educacion otomana, l’armada aviá tanben fòrça sipahis, una espècia de cavalièrs turcs e tanben un grand nombre de guerrièrs balcanics d’origina eslava, mai que mai de sèrbes e de bulgars.
Los otomans avián tanplan fòrça artilhariá. En julhet arribèron a Mohacs e destrusiguèron las fòrças crestianas. Èra lo luòc ont tres annadas abans ja o avián fach. Al quite luòc arribèt Janos Zapolya per se reconéisser coma vassal del Sultan e s’aligar a l’empèri otoman. Una situacion aital tanben se debanèt en la vesina Moldàvia e Valàquia. Èra una decision que se poguèt pas explicar pendent la batalha de Mohacs – quora demorèt inactiu – e encara ara se poguèt mens.
Sens d’espèr, Zapolya decidiguèt ajudar l’enemic mai grand de son país. Mas cal dire atanben que, d’un autre costat, los mercaneris de Ferrand avián laissat un país pilhat e aquò restèt la granda reputacion que lo monarca e l’empèri germanic avián agut fins alavetz. Zapolya capitèt de crear un nuclèu de poder amb los sieus fisèles en Transilvània. La campanha dels otomans aviá coma tòca contrarotlar tornarmai lo territòri ongrés mas la tòca reala èra la vila pus importanta dels Habsburg austriacs, Viena.
Lo sètge de Viena
Ferrand podiá pas anar mai lèu contra lo sieu enemic. Entre los Alps e los Carpats septentrionals solament i aviá lo replanat de Panonia, jos contraròtle del sultan e son vassal Zapolya. Lo monarca austriac, chèc e ongrés, decidiguèt alara se retirar a Praga, en tot daissar divèrses milièrs d’òmes per defensar la vila del Danubi. Lo cap d’aquela defensa de Viena foguèt Nicolas de Salm, que ja aviá mai de 50 annadas d’experiéncia en de guèrras.
Solament aviá 15.000 soldats contra los otomans mas lo moment foguèt fòrça mai favorable que non se podiá esperar. 1529 es encara remembrat coma una annada amb fòrça plueja e frech e l’armada otomana patiguèt plan lo mal temps. Los problèmas logistics causats per aquel temps faguèron plan malaisit per la granda armada del sultan d’arribar a las pòrtas de Viena. O poguèron pas far fins la fin del mes de setembre. Los turcs fasián pas jamai de campanhas longas pr’amor de rasons logisticas. L’aiga e lo frech joguèren contra los otomans e la moral tombèt fòrça quora las temperaturas tombèron lèu e los soldats sabián pas cossí s’adaptar a las nòvas condicions.
Dins la vila tanben i aguèron d’erois que sortiguèron divèrses còps per atacar los otomans en tot destruire las galariás de las minas e atanben un part de las trincadas. Fin finala, a mejans octobre, la granda armada otomana comencèt se retirar sens esperar l‘arribada de l’armada imperiala de 80.000 mercenaris que Ferrand aviá pogut amassar. La celèbre vila de Viena demorèt sauvada en aquela ocasion mas lo sètge otoman foguèt tanben un avís pel futur. Pendent la campanha, los otomans avián saquejat tanplan los territòris de la Baissa Austria e l’Eslovàquia occidentala, en tot far d’esclaus a milièrs de personas.
Los otomans balhèron aqueles territòris ongreses a Janos Zapolya e lo reialme d‘Ongria demorèt devessit tornarmai entre dos monarcas crestians. Mas qui podiá decidir lo destin del país èra lo sultan otoman. Lo sieu poder mai grand ara èra al còr d’Euròpa e solament amb mai d‘argent e una crida tras qu’ordinària a enviar mai d’òmes europèus se podiá luchar amb d’espèr contra aquel poder. Se aquò podiá arribar vertadierament un jorn.
* Michal Čukan
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
