Lo continent american a de mamifèrs plan polits e tanben aimats pels umans (uèi) coma los bisonts. N’i a d’autres, coma lo can de la pradariá, que tanplan son plan simpatics segon lo vejeire uman. N’i a un, en mai d’aquò, qu’atanben es polidòt, mas qu’òm déu pas jamai s’i aprochar pr’amor de la sieuna arma secreta: la mofeta.
La mofeta pòt èsser devesida uèi lo jorn en doas espècias plan comunas a America del nòrd; la mofeta tacada e la mofeta raiada. Ambedoas espècias apertenon a la familha dels Mephitidae, una amassada de mamifèrs plan conegut pel naut desvolopament de las sieunas glandulas analas. Per ansin, la mofeta utiliza totjorn que considera qu’es menaçada la sieuna arma secreta; lança un liquid dempuèi aquela glàndula que pudís plan. Lo liquid pòt arribar plan als dos mètres de distància e se tomba suls uèlhs d’un predator o encara d’un uman, pòt lo daissar cèc. Pr’açò qu’es brica recomandable de s’i aprochar. E se o fasèm ja sabèm que sèm estats avertits, car la pudor d’aquel liquid (òrra) pòt demorar fins a doas setmanas.
Sonque amb aquò la mofeta n’a pro per far fugir plusors predators coma lo linx o lo coiòt. Pasmens, la mofeta utiliza abans un lengatge corporal per avertir qu’es a mand d’atacar, çò es de lançar aquel liquid. La mofeta raiada auça la coa qualqu’unas segondas abans. Lo predator o l’uman devon alara se n’anar e lèu se vòlon pas patir l’ataca d’aquel mamifèr.
La mofeta tacada, per contra, encara balha mai de senhals, car comença a marchar sonque amb las pautas anterioras e situa la coa al nivèl orizontal en tot avisar d’una ataca immediata. Aquel senhal seriá doncas tanben lo moment drech per se n’anar e daissar tranquilla la mofeta.
Uèi lo jorn i a 12 espècias diferentas de mamifèrs dins la familha dels Mephitidae. Doas d’aquelas demòran al continent asiatic. Las autras vivon en America mas pendent la preïstòria tanben n’i aguèt en d’autres luòcs, coma Euròpa, pr’amor que lo registre fossil poguèt aquò confirmar. D’aquelas espècias, la mofeta tacada e la mofeta raiada son las qu’òm pòt trapar al bòsc american mai sovent.
La mofeta es un mamifèr considerat fins a fa pas gaire coma un carnivòr. Pasmens, de recents estudis confirmèron qu’es, mai que mai, omnivòr, pr’amor que tanben manja, e plan, segon la sason, de frucha salvatja. Son de mustelids pichonèls que pòdon arribar als 23 cm de longor e 22 cm mai de coa. Lo mascle pòt arribar als 1 200 gr de pes e la femèla aperaquí 700 gr. Pasmens, la mofeta raiada es màger que la mofeta tacada.
L’ecosistèma d’ambedoas tanben es desparièr. La mofeta tacada viu, mai que mai, pertot Estats Units e encara al nòrd mexican. La mofeta raiada, a mai d’aquò, tanben s’espandís pels bòsques boreals canadians pus septentrionals e lo sieu territòri pòt arribar plan al cercle polar artic. Mai enlà d’aicí es fòrça malaisit de ne trapar.
Lo nom de la mofeta raiada ven pr’amor d’una raia blanca sus la forradura negra. La mofeta tacada, per contra, e cossí soslinha son nom, a divèrsas tacas blancas sus la forradura escura. E se amb lo liquid lançat per la mofeta lo predator n’a pas pro (la majoritat dels cases espepissats confirmèron que tanben los lops fugisson) la mofeta a una darrièra arma; un crit que totes los predators ne fugisson.
Un mond plen de predators
L’arma secreta de la mofeta es totjorn un succés contra la majoritat dels predators. Mas pas totes. I a cèrts aucèls carnivòrs coma lo chòt de Virginia, qu’es plan conegut pr’amor que la mofeta es una de las sieunas predas preferidas. Tanben l’agla reiala americana es coneguda a l’ora d’atacar e capitar a l’ora de caçar de mofetas. D’autres predators que pòdon tanben aver succés a l’ora de las caçar (sonque de tant en quora) son lo rainard, lo linx e lo coiòt. Tot depend de la fam qu’an.
Mas las mofetas aital caçadas o mòrtas son raras. La majoritat dels especimèns pòt subreviure plan l’ataca d’un predator. Car la mofeta lança lo liquid pudent quand crei qu’es menaçada. E aquò depend pas tan del predator mas de la pròpria mofeta. E foguèt un succés al long de milièrs d’annadas.
L’arribada de l’òme blanc entraïnèt tanben una espandida d’ambedoas espècias car la mofeta demòra plan en de bastidas abandonadas o de bòrias e magasins pauc visitats pels umans. Son de luòcs escurs que protegisson de l’oracle e lo freg e ont elas meteissas bastisson lors refugis. Per una o mai d’una, car, malgrat que los mascles demòran solitaris la majoritat de l’an (sonque cercan de femèlas pendent l’epòca de reproduccion) son brica territorialas e doncas n’i pòt aver mai d’una al quite luòc.
Per ansin, e segon un estudi recent, òm poguèt demostrar que la mofeta es brica territoriala e que cada especimèn fa çò que vòl sens un territòri marcat. Pasmens, lo luòc ont demòran an de limitas imaginàrias car preferisson, segon lo zoològ Crabb, demorar dins un airal de 5 o 10 Km2.
Dins lo territòri d’una mofeta i a mai d’un refugi. Es un mamifèr nuechenc que pòt se moure mai o mens segon la sason. Per ansin, a l’ivèrn an la costuma de demorar mai pròchas al sieu refugi principal e caçan, mai que mai, de rats, de mirgas e de conilhs. Quora arribarà la prima, la mofeta ven pus activa e la sieuna dièta majoritària ara seràn de pichons insèctes coma los sautarèls mas tanben d’escarabats. Puèi, quand arriba la tardor, tornan a cambiar la dièta e seràn plan frugivòrs.
Los pichons (que ne pòdon èsser tres o quatre) se desseparan de la maire mofeta tanben pendent la casuda amb sonque tres o quatre meses de vida. Aprés daissar la lach mairala amb sonque dos meses començaràn a caçar d’insèctes en tot se premanir per una vida futura solitària e luenhana de la maire. Pendent l’ivèrn ja deuran èsser pro abils per caçar de mirguetas e doncas subreviure lo freg ivernal.
La mofeta es un mustelid qu’a lo panda roge coma cosin luenhan. Lo raton lavaire tanben n’es familha, mas luenhana. Desvolopèron lo lançament de liquid pudent al long de centenats de milièrs d’annadas e aquò entraïnèt capitar plan dins un mond plen de predators.
Las arpas de las pautas de la mofeta son plan dangierosas pr’amor que son plan longas e fòrtas. Amb aquelas fan de traucs jol tèrra per caçar d’insèctes o tanben qualqu’un refugi. Tanben pòdon montar plan suls arbres car manjan fòrça uòus d’aucèl durant tota l’annada.
Totun, la mofeta mascles es celèbra per èsser un mamifèr tras que solitari. La majoritat del temps son dins lo sieu refugi, luenh dels dangièrs de l’exterior. Sonque explòran lo bòsc quand vòlon caçar una preda e, se pòdon, contunharàn lo son camin maugrat trapar una autra mofeta. Aquel comportament sonque serà trincat pendent l’epòca de reproduccion. Puèi la mofeta tornarà a la sieuna vida solitària tornarmai.
E cal pas s’inquietar per l’odor de la mofeta pr’amor que foguèt creat un autre liquid per Paul Krebamm, un quimic d’Illinois, que trinca la composicion quimia d’aquel liquid e pòt èsser usat sus d’umans e tanben dirèctament sus la forradura d’autres animals amics de l’òme coma lo can o lo gat.
Subreviure de la pudor
Per ansin, la mofeta americana (raiada o tacada) es un dels mamifèrs pus singulars del continent. Del còp que d’autres animals amb aquelas mesuras creavan la fugida coma mejan mai important per subreviure quand trapavan un predator, la mofeta causiguèt un camin pròpri, rar e unic: la pudor.
Car amb aquela arma la mofeta assaja jamai de fugir. Es un mustelid brave que dobta pas a l’ora d’atacar (çò es lançar aquel òrre liquid) al predator. De predators que pòdon èsser plan màgers qu’una mofeta, coma un coiòt. O encara un uman. Car la mofeta es plan brava e, se pensa qu’es menaçada, dobtarà pas a l’ora d’atacar. Mas avertirà primièr lo predator tanben amb una menaça sus çò que se pòt debanar se l’ataca contunha. E se los umans patisson d’atacas pudentas d’una mofeta foguèt pr’amor que la trapèron accidentalament al bòsc o pr’amor que, en tot sospechar çò que podiá passar, s’i aprochèron tròp.
A cadun çò qu’es de cadun. E la mofeta americana subrevisquèt al long de centenats de milièrs d’ans dins un ecosistèma plen de predators pr’amor d’aquela òrra pudor. E aquò es pas pauca causa. Çò de mai normal per un uman seriá d’èsser prudent e cambiar lo camin. De remenbrar que la mofeta, a mai d’èsser brava, tanben es un animal nòble, car avertís abans de l’ataca finala. Se fasèm pas aquò ja es dich çò que patirem. A mai d’aquò, doncas, òm pòt l’aimar e agachar de luenh, car es tanben un dels joièls de la fauna d’America del nòrd.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
