Fauna – Sapiéncia.eu

UN ESCANTIMENT MASSIU DE FA SONQUE 13.000 ANNADAS

octubre 2, 2023

Christian Andreu

+10

Uèi los cercaires conéisson mai las causas que menèron a un escantiment general que patiguèt lo sud californian fa sonque 13.000 ans. Segon semblariá, de fuòcs naturals mas tanben d’autres causats e plan pels umans, aurián provocat un cambiament climatic a la region e un escantiment de fòrça espècias animalas e vegetalas que d’autras regions […]

E ARA LO SOLELH

FAUNA ARANESA (47): ETH DUC

setembre 23, 2023

Christian Andreu

+16

DIVÈRSES

Maugrat que pòt èster trapat soent enes montanhes e tanben en bòsqui de conifèrs non i a guaire ducs (Bubo bubo) ena Val d’Aran, dilhèu pr’amor des condicions climatiques mès heiredes. Totun, ena rèsta des Pirenèus pòt èster vist mès soent e sonque ei confirmada era sua preséncia en cèrts airaus protegits, com eth Parc […]

UN ESCANTIMENT MASSIU DE FA SONQUE 13.000 ANNADAS

FAUNA ARANESA (46): ER ARANHÈR

setembre 17, 2023

Christian Andreu

+15

DIVÈRSES

Maugrat que soent ei fòrça dificil poder trapar e observar ben un tipe d’audèth com er aranhèr (Tichodroma muraria) ei ua espècia frequenta enes Pirenèus e es parets d’arròca des montanhes dera Val d’Aran. Totun, ei un audèth fòrça timid, que soent s’amague quan pense qu’ei observat (pr’amor qu’açò poirie èster un predator) e soent […]

UN ESCANTIMENT MASSIU DE FA SONQUE 13.000 ANNADAS

FAUNA ARANESA (45): ERA ANGUILA

setembre 9, 2023

Christian Andreu

DIVÈRSES

Enquia non hè guaire annades se podien trapar anguiles en Garona (enquia hè apuprètz 50 annades). Ère un peish fòrça estimat en mon dera gastronomia. Totun, aué ei ua espècia que patís, en tot Euròpa, un declin fòrça grèu (enquia un 90% des d’aquera epòca) e donques, aué, ei francaments dificil trapar ua anguila ena […]

UN ESCANTIMENT MASSIU DE FA SONQUE 13.000 ANNADAS

FAUNA ARANESA (44): ETH LINX

setembre 2, 2023

Christian Andreu

+16

DIVÈRSES

Segontes es darrères donades oficiaus, era espècia deth linx, tanben coneishut en occitan damb eth nòm de lop cervèr, hè fòrça annades que s’escandilhèc en Aran e Catalonha. Mès que mès era espècia de linx iberic (Lynx pardina), qu’aué sonque pòt èster trapat (e en nombre fòrça redusit maugrat qu’en lent espandiment) en sud peninsular. […]

UN ESCANTIMENT MASSIU DE FA SONQUE 13.000 ANNADAS

FAUNA ARANESA (43): ERA LÈBRE

agost 26, 2023

Christian Andreu

+15

DIVÈRSES

Vos rebrembatz dera scèna deth libre Alícia en País des Meravelhes –revirat magnificaments ar aranés per Tònho Castet – on ua lèbre parle damb Alícia en tot semblar un animau lhòco ? Ei pr’amor dera sua nauta velocitat quan cór, es sòns uelhs (fòrça diferents des deth conilh) e es lutes damb es pautes que […]

UN ESCANTIMENT MASSIU DE FA SONQUE 13.000 ANNADAS

FAUNA ARANESA (42): ETH TRINCAPINHES

agost 20, 2023

Christian Andreu

+16

DIVÈRSES

Eth trincapinhes, tanben coneishut ena Val d’Aran damb es nòms de bèctòrt o bèc-crotzat (Loxia curvirostra) ei un des audèths que mès soent podem trapar enes bòsqui de conifèrs aranesi, tan tipics dera nauta montanha (des des 1.600 m de nautada en naut). Era color des sèxes – mès vermelh eth mascle e mès gròga […]

UN ESCANTIMENT MASSIU DE FA SONQUE 13.000 ANNADAS

FAUNA ARANESA (41): ERA PUPUT

agost 12, 2023

Christian Andreu

+16

DIVÈRSES

Era puput non ei un audèth que se pogue trapar soent ena Val d’Aran pr’amor que, maugrat que demore ben entre era còsta e nautades d’enquia 1.600 mètres, preferís mès airaus damb fòrça solei e damb nautes temperatures. Per açò ei un shinhau mès dificil veir puputs des des 1.200-1.300 mètres de nautada entà naut. […]

UN ESCANTIMENT MASSIU DE FA SONQUE 13.000 ANNADAS

FAUNA ARANESA (40): ERA TRUEITA

agost 5, 2023

Christian Andreu

DIVÈRSES

Era trueita comuna (Salmo trutta) ei, maugrat eth sòn nòm, un peish dera familha des salmonids, de hèt eth mès comun, e un des peishi mès grani que pòden èster trapadi en Garona e donques ena Val d’Aran. Son peishi d’arriu, maugrat que tanben i a dues sosespècies que demoren, cadua, en lacs e ena […]