Es estonant de veire cossí, uèi per uèi, i a un fum de joves que sabon pas çò que se poiriá passar se i aguèsse una guèrra nucleara. Los que cresquèrem e visquèrem pendent la Guèrra Freja o sabèm plan e n’avèm encara, dins nòstres remembres, paur. Mas tota una generacion de joves nascuts après l’an 2000 sabon pas çò que pòt èsser l’ivèrn nuclear.
Segon un recent estudi internacional, de 10 joves 9 an confirmat que sabon pas grand causa de l’ivèrn nuclear, una catastròfa que poiriá venir de mai en mai reala segon los darrièrs estudis estrategics –plan mai encara que pendent la celèbra Guèrra Freja–. E s’aquò es espantant (e tanben o es de dire çò que foguèron lo faissisme o lo nazisme e lo chàple que provoquèron), mai encara o es tanben de tornar dire qu’es una causa tras que grèva e que ne cal conéisser las possiblas consequéncias environamentalas s’o volèm jamai empachar.
I aguèt d’autras bombas nuclearas après Hiroshima e Nagasaki (1 Mt) en 1945. En 1961 espetèt una bomba atomica de 57 megatonas. Uèi, cada missil nuclear pesa de centenats de tonas e doncas…la resulta ne poiriá èsser tras qu’òrra. S’òm subreviu al primièr jorn de guèrra nucleara, benlèu es pièger de se trobar davant l’arribada de l’ivèrn nuclear que poiriá durar de desenats e desenats d’annadas.
Un risc de mai en mai màger
L’ivèrn nuclear arribariá après la posca toxica dels missils e empachariá la vida de la planeta de recebre la lutz del Solelh. Es estat confirmat per d’organismes scientifics internacionals coma Coll Ingram, Centre d’Estudis del Risc Existencial. E aquò provocariá una casuda de la temperatura mondiala a de nivèls jamai coneguts. E las mòrts indirèctas per freg, famina e càncer posterioras al primièr jorn de guèrra nucleara serián multiplicadas per dètz.
Uèi, malaürosament, de cercaires de l’Universitat de Cambridge jutjan que lo risc de guèrra nucleara es uèi plan màger qu’a l’epòca de la Guèrra Freja. Plan mai qu’en 1980. E malgrat lo risc, degun ne parla pas. E los joves sabon pas res de la guèrra nucleara e l’ivèrn nuclear.
Segon lo tipe de guèrra nucleara, i auriá mai o mens de mòrts: un conflicte atomic plan limitat (de sonque 15 KT) amb mens de 100 missils nuclears, poiriá provocar solament 25 milions de mòrts dirèctas, e 225 milions de mòrts per famina los meses posteriors. Una guèrra tanben nucleara de fins a 250 missils amb una capacitat de fins a 100 KT entraïnariá la mòrt dirècta de mai de 125 milions de personas e près de 2,24 miliards d’umans pendent los meses seguents. Fin finala, un conflicte atomic total provocariá mai de 400 milions de mòrts dirèctes e mai de 5 miliards d’umans al Mond, çò es la mitat de la populacion de la planeta.
Aquò arribariá basicament en causa de l’ivèrn nuclear. Que provocariá mai de mòrts que la quita guèrra atomica. En 1980, se pòt pensar que totes, quitament los sovietics, coneissiam plan los efièches d’un conflicte nuclear e per aquela rason degun la comencèt pas. Uèi, es pas tan clar: mai del 10% dels joves estatsunidencs o britanics coneisson pas lo concèpte d’ivèrn nuclear e gaireben lo 25% demandan de respòstas se los russes atacan Ucraïna amb de missils. E s’un politician populista ganhèsse las eleccions?
Quand se coneis l’ivèrn nuclear, la demanda d’atacas demesís (del 15%). Una guèrra atomica amb sonque l’usatge del 0,1% dels missils estatsunidencs e russes causariá, pr’amor de l’ivèrn nuclear e la famina que seguiràn, la mòrt de mai de 225 milions de personas!
Pendent los ans 1970, se disiá que per bastir una societat mai justa, çò de melhor èra l’educacion. Uèi, l’educacion es encara mai urgenta se volèm pas veire jamai una guèrra nucleara o quicòm encara pièger, un òrre ivèrn nuclear. E aquò pòt arribar sonque a travèrs d’un bon sistèma a l’escòla e l’universitat. Un prètzfach que de nòstre temps es pas brica segur.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet, lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion
