Pendent tot lo sieu regne, lo monarca francés Enric IVn (nomenat Nòste Enric al Bearn) cambièt la sieuna fidelitat a la fe catolica o calvinista segon las circonstàncias. Cossí diguèt: “París val plan una messa”.
Nascut calvinista, proclamèt l’Edicte de Nantas, qu’assegurava la libertat religiosa al Reialme de França e autrejava libertat e proteccion als luterans e als calvinistas. Aquela situacion de tolerància religiosa agradèt pas a fòrça catolics franceses, sustot per las sospèchas qu’Enric IVn possiblament en lo sieu domeni privat preferissiá als protestants.
La rason per l’assassinar
E justament aquel foguèt lo motiu que provoquèt lo sieu assassinat lo jorn 14 de Mai de 1610 a París amb cinquanta sièis ans. La mòrt del pòrti Joan Guilhem de Cleveris l’an 1609, de religion catolica, aviá provocat un problèma successori als sieus fèus germanics, Jülich, Cleveris, Mark, Berg e Altena e avesque de Münster. Dos candidats nebots del defunt nòble, un de catolic e l’autre de protestant, reivindicavan l’eiretatge d’aqueles importants importants territòris.
Lo rei Enric IVn manteniá una posicion favorabla a la candidatura protestanta, e èra previsibla una intervencion militara francesa per atacar los catolics e favorir los protestants als territòris germanics. Lo sieu assassin, François Ravaillac, aviá assajat sens succés, parlar amb lo monarca e assajar de lo convéncer d’intervenir pas en aquel afar germanic, o cambiar la sieuna opinion e èsser favorable als catolics.
Aquel jorn, lo rei francés aviá visitat lo sieu amic e ministre de Finanças del sieu govèrn, Maximilien de Béthune, pòrti de Silly, qu’èra malaut. En traversar la carrièra de la Ferronerie, pichona e estrecha, la carròça reiala empuntèt amb dos carretons que barravan lo passatge. En esperant que contunhèsson lo sieu trajècte, d’un dels carretons sortiguèt François Ravaillac, caminèt cap a la carròça reiala, e clavèt dos còps una daga al bord del còr del monarca francés, que moriguèt paucas minutas après.
Se cre que l’assassin coneissiá lo trajècte e l’agenda del monarca per poder organizar la trapèla mortala. Èra un complòt? Mai de personas implicadas? Probablament saurem pas jamai. Cossí totes los governants, Enric IVn aviá fòrça enemics (compreses qualqu’unes a la meteissa cort).
Enric IVn foguèt succedit lèu lèu per lo sieu filh Loís XIIIn e foguèt establida una regença per la sieuna minoritat d’edat amb la reina Maria de Medici. Lo monarca veniá legendari, e un simbòl dels monarquics franceses. Los sieus successors anullèron la tolerància religiosa qu’aviá presidida lo sieu regne.
Pendent la Revolucion Francesa l’an 1793, lo panteon reial de la catedrala de Sant Denis foguèt profanat, e lo còrs d’Enric IVn foguèt exibit publicament e lo sieu cap arrancat. L’an 1817 amb la Restauracion, lo còrs foguèt retornat a la catedrala, mas sens lo cap. Dos ans après Joseph-Émile Bourdais aqueriguèt un supausat cap atribuit a Enric IVn en una subasta per tres francs. Pendent decènnis, totes pensavan que la relíquia èra falsa, fins que lo nòu proprietari, Jacques Ballenger, permetèt que la Societat Enric IVn poguèsse examinar lo cap, e determinèt la sieuna autenticitat. Aprés, foguèt enterrat amb lo còrs tanben a la Catedrala de Sant Denis.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
