Malgrat que los darrièrs estudis climatics afirmen qu’encara podèm lèu cambiar las condicions polluentas per salvar la planeta, divèrses senhals soslinhan que, benlèu, l’èsser uman es a mand d’arribar a son limit. La calorassa d’aqueste estiu ne seriá la pròva mai clara.
Segon aquò doncas, de milions de personas sus tota la planeta serián en grèu dangièr pr’amor de la calorassa actuala. Sens anar mai luènh, mai de 2000 personas moriguèron fa gaire dins la peninsula Iberica pr’amor de la calorassa. Mas las nautas temperaturas tanben provòcan de grèus problèmas pels umans d’Occitània e Anglatèrra fins en Japon. Sèm arribats al limit ?
Ara los estudis vòlon situar lo limit maximal de l’èsser uman per suportar la calor. E plusors senhals soslinhan que la tolerància de la calor seriá plan mai bassa que çò que los scientifics avián dich fins ara.
“Los umans an de besonh d’un periòde per s’abituar als cambiaments climatics, çò diguèt Vivek Shandas, climatològ de l’Universitat Estatala d’Oregon a Portland. Totun, los cambiaments que patissèm uèi lo jorn son tras que rapids e encara sabèm pas se nos i podèm acostumar”.
En març d’ongan, la vila indiana de Wardha arribèt als 45ºC, e Nawabshah, en Paquistan, als 49,5ºC. I aguèt de temperaturas recòrd en Occitània, Catalonha, Itàlia, tanben en Anglatèrra, qu’atenguèt lo 19 de julhèt los 40,3ºC, un fach estonant pels quites angleses. E dins l’estat francés i aguèt de desenas de fuòcs en causa de la calor.
La tragèdia es mondiala: Japon tenguèt lo mes de junh mai caud dempuèi 1875 (40.2°C), e las vilas chinesas de Shanghai e Chengdu tanben arribèron aisidament a aquela temperatura. Als Estats Units, Nebraska pervenguèt en julhet als 42ºC e Fenix als 45,6ºC. Mas se los scientifics confirman que farà de mai en mai calor ara, cossí o podèm suportar ?
Lo limit uman
Lo còrs uman pòt plan resistir fins als 37ºC. Mas los cercaires justament ara començan d’afirmar que mai de 35ºC es pas brica bon pels umans. Pr’amor que son pas parièrs 35ºC amb un 100% d’umiditat qu’amb un 50%. Dins de païses mai secs, l’escasença de poder ben alenar après aquela temperatura començariá d’èsser de mai en mai dificila.
“Dins los luòcs mai secs i a mai de temperatura e lo cors uman se pòt salvar en susant mai. Dins de luòcs umids, pasmens, çò diguèt Daniel Vecellio, climatològ de l’Universitat de Penn, lo cors uman pòt pas plan susar perque l’aire es pus freg que la pèl umana, e la calor del còrs uman demòra pus nauta”.
Los darrièrs estudis analisèron la capacitat umana de suportar la calorassa dins un grop de divèrsas edats, entre 18 e 34 ans. L’experiment durèt 1,5 ora e la resulta confirmèt que lo cors uman pòt pas suportar de temperaturas superioras a 30ºC pendent aquel temps, mai que mai quand las condicions son mai umidas. Se lo clima es mai sec, totun, encara mens, pr’amor que poguèron pas suportar pendent 1,5 ora de temperaturas entre 25ºC e 28ºC. Segon los cercaires, dins un luòc sec, amb sonque un 10% d’umiditat ambientala, 25ºC equivalon a 50ºC de tempratura corporala.
E, malgrat que calga far encara fòrça mai d’estudis, plusors cercaires començan ja de situar lo limit uman per suportar la calor a 35ºC. Sustot se los umans son joves. Se son mai vièlhs, aquela temperatura seriá, de segur, mendre. Va sens dire qu’aquò poiriá entraïnar la mòrt per calor de milions de personas sus la planeta a partir d’ongan. En 2020, encara i aguèt pas gaire de luòcs del Mond qu’arribèron als 35ºC. En 2022, la majoritat de las regions en Asia e al Pròche Orient i pervenguèron.
En 1960, la durada mejana d’una èrsa de calor èra de 22 jorns. Uèi es de 70 jorns. Segon los cercaires, cal nomenar tanben las èrsas de calor pr’amor que tanben son de catastròfas. Sièis vilas del Mond fan d’estudis ara per trapar la temperatura limit dels umans; quatre als Estats Units e las vilas europèas d’Atenas e Sevilha. L’estudi global actual demostrarà quina es aquel limit, mas seriá possible que foguèsse plan mendre que çò qu’an dich los govèrns e los cercaires fins a uèi. E aquò es un grèu dangièr pels umans.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet, lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion
