Lo dragon de Komodo (Varanus komodensis) es un reptil plan estonant, a mai d’èsser lo màger lausèrt de la planeta. Es una espècia plan menaçada car se pensa que sonque ne poirián demorar aperaquí mens de 4.000 especimèns al mond (dont mens de 50 en de pargues zoologics).
Aqueste reptil doncas, sonque pòt èsser trapat a las illas indonesianas de Komodo, Rinca, Gil Motang, Gil Damasi e Flores. Son de varans gigants que, segon mai d’un cercaire, benlèu an aquelas plan grandas mesuras (de mejana pòdon arribar plan a mai de tres mètres de longor), que poirián èsser gigants pr’amor qu’a las illas ont demòran i a pas cap autre predator màger. En mai d’aquò, un adult pòt pesar tanben plan mai de 70 Kg.
Per ansin, e coma suprepredator dels luòcs ont demòran, los dragons de Komodo manjan tota sòrta d’animals, dempuèi de pichons rats fins a de mamifèrs coma de cèrvis o encara de bufles. Fins fa gaire, èra pas comprés cossí podia un lausèrt coma lo dragon de Komodo, atacar, nhacar e manjar de predas tan grandas. La discussions sus se la sieuna saliva èra toxica o se aviá qualcun tipe de glandula amb de posion a las sieunas maissas, demorèt al long de tot lo sègle XX (car foguèt descobèrt sonque en 1910).
D’estudis plan recents e plan rigoroses confirmèron quiòc, qu’a de poison a las maissas e que, sovent, espera l’arribada de la mòrt de la sieuna preda (que pòt demorar d’oras a morir) abans de començar a la manjar. Totun, i a qualcunes cercaires qu’afirman que, malgrat que las predas an perdut la consciéncia pr’amor d’aquela saliva toxica, son encara vivas quand lo dragon de Komodo comença a las manjar e qu’aquò, aquelas grandas nhacaduras, serián la causa darrièra de la mòrt de la preda e pas cap posion. E la discussion scientifica encara contunha uèi lo jorn.
Pasmens, fa pas gaire, divèrsas còlas d’etològs espepissèron cossí un dragon de Komodo nhacava la part posteriora d’un bufle e puèi se n’anava. Lo mamifèr comencèt a pèrdre la fòrça amb las oras e, fin finala, moriguèt pr’amor del poison (o saliva toxica) de la nhacada del dragon. Mas cal reconéisser que, quora un grop de dragons de Komodo venguèt tornarmai ont èra lo bufle, aqueste encara èra viu, e çò que voliá far èra fugir, pr’amor que sabiá plan qu’èra a mand d’èsser devorat (mas qu’o podiá pas far pr’amor de la paralisi corporala).
Se l’animal moriguèt pr’amor d’un poison o pr’amor de las nhacadas dels dragons de Komodo es pas encara estat determinat, mas tot fa pensar que lo dragon a cèrt tipe de poison (o saliva toxica) que provòca una paralisi corporala a la preda e qu’ajuda lo reptil a poder la manjar d’oras aprés.
Çà que là, la majoritat dels còps, lo dragon de Komodo manja, mai que mai, de carronha, e lo sieu espèr de vida pòt arribar – se l’animal arriba a l’edat adulta – a mai de 20 ans. Totun, la mortalitat tre los dragons de Komodo es plan nauta, mai que mai pr’amor qu’es una espècia canibala.
De dragons que manjan de dragons
Se lo dragon de Komodo ja es estonant per èsser lo màger lausèrt del mond, o es atanben per manjar de carn d’aucèls, de reptils e de mamifèrs sens de dents (e doncas los tròçes que pòt s’empassar cada còp son gigants) e pr’amor qu’es una espècia que la feme pòt pondre d’uòus sens cap mascle, o es benlèu tanplan encara mai pel sieu canibalisme.
D’efièch, e sonque aprés sortir de l’uòu, los joves dragons, çò que fan d’en primièr de tot, es montar sus un arbre per evitar trobar cap adult de dragon de Komodo. La maduretat sexuala arriba pas abans dels 4 o 5 ans de vida e doncas, los joves dragons de Komodo demoraràn ailà, sus los arbres, en tot esperar que d’autres adults ajan finit de manjar una preda (car pòdon s’amassar pr’açò far divèrses adults) e poder eles tanben manjar, quora los adults an pas pus fam.
Car es estat confirmat que, se un adult tròba un jove dragon de Komodo, tanben lo nhacarà e puèi lo manjarà entièr. Mas, se aquò passa, com poguèt l’espècia subreviure fins a uèi lo jorn ? Mai d’un estudi etologic ne donèt la responsa: los dragons de Komodo demòran en d’illas relativament pichonas, e pr’amor de las sieunas enormes mesuras, lo territòri sonque pòt aver un cèrt nombre de dragons de Komodo e pro.
E cal manjar los dragons pus joves, que pòdon èsser una seriosa concurréncia pels adults se totes arriban a subreviure. Ansin, totjorn demòra lo meteis nombre de dragons de Komodo a las diferentas populacions e l’espècia contunha endavant.
D’un autre caire, una autra caracteristica biologica del dragon de Komodo tanplan es estonanta: la celèbra partogenèsi, que permet a una femèla de dragon de Komodo pondre d’uòus sens aver de besonh cap mascle. Çò de primièr que demanèron los cercaires aprés aquò conéisser, foguèt, mas perqué ?
Un estudi que nomenava l’istòria evolutiva d’aquesta espècia soslinhèt que l’espècia es pas originària d’aquelas illas mas del continent australian, ont encara i auriá viscut pendent de tempses preïstorics un varan encara màger, conegut coma Varanus giganteus e que podiá plan aucir un òme pr’amor de las sieunas tras qu’estonantas mesuras. Cossí que siá, los dragons de Komodo emigrèron a aquelas illas e benlèu mai enlà del sud-èst asiatic quora lo nivèl de la mar venguèt plan bas. Quand la mar tornèt a créisser demorèron isolats en aquelas illas.
E cossí fasián alara per colonizar una nòva illa ? Aquò arribava pr’amor de las femes, que podián (e pòdon encara uèi) nadar plan pendent d’oras. Quora arribavan a una nòva illa, pasmens, aurián pas pogut espandir l’espècia se non foguèsse per la partogenèsi. Aital, la feme pondiá d’uòus d’ont sonque neissián (encara se debana aital uèi lo jorn) de mascles, que podián aprés copular amb ela e espandir la populacion de dragons de Komodo en sonque qualcunes ans. Un fach tanben estonant, vertat ?
La lucha dels sèxes
Se lo dragon de Komodo es un pau primitiu a l’ora de manjar (pr’amor que buta sovent lo tròç de carn nhacat contra un arbre amb la tòca de lo far dintrar melhor pr’amor qu’es plan grand) tanben es un pauc primitiu a l’ora de copular.
Los dragons de Komodo son de varans que demòran tota la vida solitàris e que sonque s’amassan per manjar una preda granda o pendent lo periòde de zèl. Aquò se debana, mai que mai, tre los meses de julhèt e agost. Los mascles sovent luchan per las femes, mas çò de pus normal es que lo màger dragon ganharà e l’autre se n’anarà (de remembrar que las arpas d’aqueste reptil son plan ponchudas, longas e dangierosas). Un còp conquistada la feme, cal luchar tanben contra ela, pr’amor que jamai son premanidas per copular amb los mascles.
Fin finala, la feme pondrà fins a 20 uòus que demoraràn en un nis bastit per d’autras espècias pendent 7 o 8 meses. Aquò vòl dire que, la majoritat dels ans, los uòus son trincats pels joves e pichons dragons de Komodo pendent lo mes d’abril. Aquela tanben es l’epòca que i a mai d’insèctes (la pluèja sasonala fa gaire qu’es finida). Alara començarà la sieuna lucha individuala per la subrevivéncia contra las autras espècias e tanplan contra la sieuna pròpria espècia pr’amor qu’es canibala.
Uèi lo jorn l’espècia foguèt classificada coma en grèu dangièr d’extincion. Benlèu pr’amor d’aquò foguèt creat lo Pargue Nacional de Komodo, qu’aufrís a l’espècia mai proteccion. Los abitants d’aquelas illas, pasmens, jamai cacèron de dragons de Komodo, pr’amor qu’an la cresença que son de personas mòrtas vengudas reptils. E los suenhan plan e encara balhan d’animals mòrts en cèrts luòcs als dragons de Komodo pr’amor que son considerats d’animals sacrats.
Los especimèns que i a en captivitat son, sovent, plan pacifics, e jamai atacan pas dengun (benlèu pr’amor que pòdon manjar tot çò que vòlon). Sonque foguèron registradas doas atacas de dragon de Komodo a un uman e ambedós còps se debanèt pendent lo sègle XXI, pr’amor d’un abitat de mai en mai reduch o encara per la desforestacion d’aquelas illas.
En mai d’aquò, los volcans, terratrèms o d’incendis, plan abituals a la region, son atanben de menaças plan seriosas per aquesta espècia. Tanben o es la fauta progressiva de predas, lo torisme o encara los braconaires (urosament n’i a pas gaire). Mas pr’amor de tot aquò, l’IUCN considerèt qu’es una espècia unica al mond, que cal la protegir melhor e qu’es plan vulnerabla als cambiaments del sieu environament. Nosautres pensam qu’es, benlèu, lo darrièr monstre preïstoric que i pòt aver al mond e que, sonque pr’açò (malgrat las sieunas costumas) cal la protegir e salvar. E òc, lo dragon de Komodo tanben merita viure a la planeta Tèrra.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
