Al sègle XIXen las principalitats alemanas foguèron unidas per Bismarck e lo rei de Prussia devenguèt emperaire d’Alemanha. L’industria alemanda assajava brisar las barrièras economicas afin de rivalisar la Granda Bretanha e la França dins lo teatre mondial. Aquel seriá pas de tot facil, vist que las ressorças, los mercats e las colonias los mai fructuoses èran totes dins las mans de la Granda Bretanha sobretot, e de França.
Avèm ja vist cossí la revolta de Lutèr al sègle XVIen servissiá d’isolar las principalitats alemandas, las fermant dins un feudalisme estofant, que contunhariá al centre de l’Euròpa pendent tres sègles e maugrat totes los desvolopaments dins los nacion-estats vesins. Federic lo Grand èra lo primièr de posar son reialme vèrs lo capitalisme modèrn; Bismarck èra lo segond. La Prussia ajudèt la Granda Bretanha dins la Guèrra de Set Ans, e ajudèt la Granda Bretanha e l’Austria contra l’adventurisme de Bonaparte. Tot aquè augmentava lo status de la novela nacion en çò de sos vesins.
La confrontacion, nonpercant, s’esclatèt tre 1914 e los govèrns europèus anoncèron ab entosiasme “La Guèrra que metra fin a totas las guèrras!”
L’Alemanha e l’Austria fasián facia as enemics sus dos fronts en Euròpa, e l’Alemanha tanben en Africa e China – contra lo Japon, legat ab los Britanics. Lo Japon aviá ganhat lo respecte del govèrn britanic aprèp son trionf sus la Russia dins la Guèrra russo-japonesa de 1904-05. Ara los Japoneses atacavan las estacions alemandas en China, del temps que los Britanics ajudavan los feudals chineses contra los nacionalistas republicans d’aquel país.
Los milions de proletaires, decebuts pel nacionalisme, se libreron dins una guèrra orrificament sanglanta – una guèrra ja apelada en 1914 “la guèrra del capital.” Solament una pichona minoretat l’opausavan. L’occitan Joan Jaurès (assassinat pr’amor de son opausicion); Rosa Luxemburg e Karl Liebknecht (los dos assassinats tanben en 1919 aprèp lor incarceracion pendent la guèrra); los Anarquistas; e un solet partit politic, lo Partit Socialista de Granda Bretanha, establit en 1904. La rèsta dels “socialistas” europèus traissionèron lo proletariat, lo conselhant d’anar a la guèrra, per “la nacion” qué que siá!
(Veire Karl Liebknecht, Lo Militarisme e l’anti-militarisme, e los escrichs de Rosa Luxemburg e Joan Jaurès. Tanben un libret anti-guèrra de la socialista americana Mary Marcy: Avetz pas de patria!) …
La primièra guèrra mondiala durariá fins a novembre, 1918. Los soldats èran comandats de contunhar la tuariá aprèp lo concordat de patz foguèt signada! fins a l’onzena ora del onzen jorn de novembre. Se refusavan, èran fusilhats per lors oficièrs. Se tuavan aprèp l’onzena ora, èran penduts coma d’assassins! Es aquò, la foliá qu’es la guèrra, un fenomèn comandat pels capitalistas e depintat per lor sistèma d’educacion coma un fenomèn “natural”!
Anthony Walker*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
