Lo primièr sètge otoman de Viena foguèt pas cap desfacha per l’armada del sultan pr’amor que, maugrat aver pas pogut conquistar la vila austriaca, los sieus soldats patiguèron pas lo desonor militar al camp de batalha. Solament èra una question de temps que i aguèsse una escasença nòva per assajar de conquistar la vila. En 1532 una nòva armada de Soleiman lo Magnific e los sieus aligats premaniguèt un autre sètge a Viena. Ongria contunhava dividida entre los partidaris de Ferran Habsburg e los del rei d’origina nativa, Janos Zapolya .
Apuèi la desfacha de l’armada ongresa de Mohacs, los païses de la Corona de Sant Esteve avián pas un solet rei mas dos. Se lo primièr aviá una reconeissença internacionala mai espandida, l’autre aviá lo supòrt del sultan e l’oligarquia locala. A mai del patiment per la guèrra a menor escala, lo reialme èra trincat per l’oportunisme d’una granda partida de la noblesa e burgesiá que donava sovent supòrt a l’un o l’autre segon la sieuna pròpria conveniéncia. Los Habsburg avián pas las mans liuras per poder decidir sus los afars d’Ongria pr’amor que lo protestantisme ganhava de mai en mai pus poder politic dins los pichons estats del Sant Empèri Roman Germanic.
Se Panònia, qu’es d’aperaquí lo Basin Carpatic, èra un terren amb gaire possibilitats de se defensar de manièra naturala (pr’amor que lo flume Danubi crosava lo territòri de nòrd a sud e lo lac Balaton èran los solets obstacles naturals), los Alps austriacs èra tota una autra causa; un vertadièr mur que podiá pas èsser crosat per los turcs e los sieus aligats. Amb la conquista de Viena, totun, los otomans poirián laissar a un costat aquel mur e metre en dangièr lo nòrd d’Austria, plan mens naut que la rèsta del país e poder aital arribar lèu lèu a Bavièra. De mai, amb la conquista de la vila austriaca los otomans poirián limitar las accions austriacas en Ongria.
La nòva campanha otomana de Viena
La campanha otomana de 1532 amb Viena coma tòca comencèt coma de costuma pendent la prima d’aquel an. I aguèt pas de problèmas fins que la fòrta armada del sultan, qu’aviá entre 120-200 mil òmes, segon divèrsas estimacions, arribèt prèp de la fortalesa de Koszeg, fòrça prèp de la frontièra actuala que i a uèi lo jorn entre Ongria e Austria. Mercès a la resisténcia eroica del noble crosat Nikola Jurisic, los otomans demorèron gaireben un mes en tot assajar de conquistar aquela vila. O poguèren far, fin finala, pendent la fin d’agost, mas alavetz, las contunhas plojas e lo temps perdut per avançar mai encara vèrs lo capluòc austriac aconselhèron de se retirar. Lo segond assag otoman de conquistar Viena demorèt pas cap capitada mas, maugrat tot aquò, la posicion del sultan demorèt encara mai poderosa.
Pendent aquela campanha poguèt ocupar divèrsas posicions dins Eslavònia e pauc a cha pauc comencèt d’erosionar l’estructura territoriala de Croàcia que, malgrat apertener a la Corona de Sant Esteve, çò es dire ongresa, la sieuna noblesa aviá cèrts privilegis e mercés a l’òbra politica del quite Jurisic èra mai prèpa politicament dels Habsburg e non de Zapolya.
Lo tractat d’Istambol/Constantinòble de 1533 signifiquèt l’obligacion de Ferrand d’Habsburg de pagar un tribut annadièr al sultan se voliá de patz. La reconeissença coma rei de Janos Zapolya contunhèt e tanben las possessions austriacas en l’occident ongrés. Soleiman sabèt profechar tanben la fòrça de los sieus vasals, los voivodas de Valàquia e Moldàvia, prèp de Transilvània, ont i avián la majoritat dels oligarcas mai fisèls a Zapolya. Atal, los otomans aguèron las mans liuras per luchar contra Pèrsia, lo sieu rival en Orient e qu’aviá de relacions diplomaticas cordialas amb los austriacs.
A mai de tropas auxiliaras, lo Sultan tanben aviá lor mai grand fisèl òme prèp de Zapolya. Èra lo venecian Lodovico Gritti, man drecha del monarca ongrés e que dirigissiá la sieuna politica e armada. Gritti foguèt assassinat per una conspiracion de l’oligarquia transilvana e lo sultan poguèt profechar la sieuna mòrt per conquistar encara mai de territòris en Eslavònia. Zapolya demorèt en una posicion fòrça marrida pr’amor que dependiá totalament de Suleiman, e los otomans li remembrèron un còp e un autre qu’eles èran los vertadièrs senhors del reialme.
Assagèt de parlar amb lo sieu principal adversari politic e cercar una sortida a la division ongresa. L’acòrdi signat entre ambedos en la vila transilvana de Nagyvarad/Oradea foguèt fach secrèt per desturbar pas los oligarcas locals o la còrt d’Istambol. Segon aquel, los dos monarcas conquistarián lo territòri de l’autre solament se un d’eles morissiá sens de filhs. Aquò voliá dire realament la cession teorica de totes los territòris de Zapolya als Habsburg, pr’amor que a l’epòca aviá pas cap de filh e Ferrand ja aviá un eretièr, Maximilian. Mas lo destin faguèt pas aisit lo plan, pr’amor que, pendent l’annada seguenta, Zapolya maridèt Isabel, filha del rei polonés.
Lo monarca ongrés aviá 52 ans quora maridèt Isabel, una femna 30 ans mai jove que li donèt lo filh desirat, Joan Segismund, nascut en julhet de 1540 mas pendent la fèsta de la sieuna naissença moriguèt de còp. Isabel e Joan demandèron la proteccion del sultan en tot esperar lo sieu supòrt definitiu. Mas los Habsburg ocupèron Ongria centrala en tot decidits de conquistar lo territòri de Zapolya.
Los otomans envièron una armada que dintrèt en Buda sens cap de problèma pr’amor que la tropa austrica de la vila decidiguèt l’abandonar. Lo sultan decidiguèt d’utilizar pas mai la familha de Zapolya e conquistar, fin finala, Ongria centrala. Per ansin creèt un provincia otomana jos lo nom d’eyelet de Buda. Apuèi envièt lo mainatge Joan Segismund e sa maire a Transilvània.
Ailà, en los Carpats Orientals, contunhèt la vida d’un pichon estat vassal dels otomans, plan ligat a las tradicions de la noblèsa locala. La partida mai occidental e del nòrd-oèst del reialme demorèt jos los austriacs que poguèren, fin finala, I establir la sieuna administracion e faguèron de la vila de Pressburg/Poszony (l’actuala Bratislava, en Eslovàquia) lo capluòc de son poder en aquel territòri. Lo reialme independent d’Ongria doncas, finiguèt la sieuna existéncia, e la tripla division demorariá pus d’un sègle e mièg. Aquò seriá un factor decisiu per las nacions de l’airal en tota sòrta d’aspèctes.
* Michal Čukan
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
