La celèbra cultura de Yamnaya (o Yamna) foguèt una cultura de la region situada tre los flumes Bug, Dniester, e Ural pendent los sègles 34 e 26 abans lo Crist. Foguèt descobèrta per Vasily Gorodtsov pendent d’excavacions arqueologicas debanadas en 1901. Lo nòm a coma origina lo biais de sepelir dels Yamnaya, pr’amor qu’aquela paraula en rus vòl dire « restacat amb un trauc « car los Yamnaya sepelián los mòrts en de puègs e dins sonque i aviá un trauc e pro amb los mòrts.
L’economia Yamnaya se basèt en l’elevatge, la caça, la pesca e la ceramica, a mai de bastir d’armas. Foguèron una nacion nomada e aguèron un sistèma social plan jerarquizat amb un cap e una classa nauta qu’aviá de cars amb de cavals qu’ajudavan a contrarotlar l’elevatge mas tanben a sosmetre d’autras nacions.
Foguèron plan restacats amb d’autras culturas de la fin del Neolitic. Malgrat que la sieuna origina èra aquela region ucraïnesa e russa, s’espandiguèron pertot Euròpa a Asia centrala. Foguèron los ancessors d’autras culturas posterioras amb d’autres nòms, coma los Sintashta, los Andronovo e los Srubnaya.
Se pòt arribar a dire que los Yamnaya foguèron plan semblables a nivèl cultural als Afanasevo del sud de Siberia, car ambedoas populacions son geneticament parièras. Aquò suggerís que los Afanasevo serián descendents dels Yamnaya après se n’anar a la region d’Altai o qu’ambedoas culturas se serián desvolopadas al meteis temps dempuèi una tresena cultura anteriora comuna.
L’origina de fòrça nacions
Segon los darrièrs estudis genetics, los Yamnaya foguèron una mescla de populacions de l’èst europèu (de caçaires-culheires) e de caçaires-culheires del Caucàs, e que, puèi, auriá demorat en d’autras nacions posterioras coma los anatolians, los abitants de Levant o encara los primièrs grangièrs europèus. Cèrts estudis encara suggerisson que la cultura de la terralha cordada (3.000-2.200 aC) o la cultura del Campanifòrme (2.800-1.800 aC) a mai de las dels Sintashta, e Andronovo ne serián dirèctament descendentas.
La cultura dels Yamnaya foguèt definida per Vasily Gorodtsov pr’amor de la diferenciar d’autras anterioras o posterioras de la region. La sieuna origina encara es plan discutida uèi per la comunautat scientifica. Encara en 1996 lo cercaire Pavel Dolukhanov suggeriguèt que la naissença de la cultura de sepeliments en de traucs foguèt un avanç social plan important per rapòrt a d’autras culturas que l’aguèron pas. « Foguèt una expression d’estratificacion sociala plan singulara a mai de la naissença d’una nòva direccion sociala amb de dirigents qu’ordenavan als autres nomadas que, al còp, trapavan mai d’autras nacions e tribús vesinas e plan desparièras », çò diguèt alara Dolukhanov.
La sieuna origina encara es discutida uèi. Segon qualcunes cercaires, las culturas de Sredny Stog e de Khvalynsk ne serián las culturas originalas. La cultura de Khvalynsk (4700–3800 aC) del mièg Volga e tanben la cultura de Repin del flume Don ( 3950–3300 aC) ne poirián èsser la cultura maire. Mas tanben o poirián èsser (los cercaires son pas encara d’acòrd) la cultura d’Sredny Stog (4500–3500 BC) de la Caspiana, qu’auriá estat anteriora a la naissença dels Yamnaya en aquela region. Çò qu’es segur es que los Yamnaya comencèron a s’espandir per las regions pus pròchas aperaquí l’an 3.400 aC e que contunhèron d’o far vèrs totas las direccions fins, almens, l’an 3.200 aC.
Aquel espandiment es l’expression arqueologica pus visibla de l’espandida proto-indoeuropèa per las pradariás de l’airal. Amb aquel espandiment tanben s’espandiguèt un tipe de govèrn amb de nautas classas socialas que contrarotlavan las autras classas socialas, un prètzfach nòu, car fins alara la societat umana èra estada, en aquela luenha region europèa plan egalitària. Los Yamnaya foguèron los primièrs que creèron la politica de besonh per contrarotlar una societat nomada que dependiá plan d’ostals temporals e que demorava amb lor elevatge a las pradariás.
Cossí que siá, los cercaires considèran los Yamnaya, a nivèl internacional, coma los primièrs indoeuropèus que contunhèron puèi amb la cultura de las Catacombas (2.800–2.200 aC) a l’èst e per la cultura de Poltavka (2.700–2.100 aC) al mièg Vòlga. Ambedoas civilizacions foguèron contunhadas per la cultura de Srubnaya, als sègles XVIII e XII aC.
Los sepeliments en de traucs jos de puègs son tipics dels Yamnaya. Sovent i aviá, al costat dels umans, d’animals sacrificats. Qualcunas tombas avián de pèiras amb de gravaduras a tanben d’armas. Los mòrts foguèron depausats totjorn en posicion orizontala e cobèrts amb d’òcre. Qualcunes cercaires doncas creson qu’aquelas tombas foguèron sonque per d’òmes. Cèrtas tombas an tanben lo car de cavals de fusta entièr dins. A l’èst d’aquela region las tombas son basicament masculinas, plan mai qu’a l’oèst.
Foguèt tipic dels Yamnaya l’usatge de cars de doas ròdas e tanben de cars amb quatre ròdas e dirigits per de buòus. Los primièrs foguèron usats amb de cavals. D’efièch qualcunas esqueletas ailà trapadas mostravan de nafraduras a l’ós per cavalcar plan temps. Los fabres e d’autres trabalhaires avián una posicion plan nauta dins los Yamnaya. I a fòrça objèctes de metal e d’armas dins las tombas dels Yamnaya.
La sieuna dièta principala èra basada en de fònts aqüaticas mas tanben manjavan de carn, de lach, d’iogort, de formatge e de sopa vegetala. Es pas segur se bevián de bevendas alcolicas coma l’aigamèl. Segon los cercaires Mallory e Adams los Yamnaya aguèron una societat devessida en tres clasas socialas ; de preires, de guerrièrs e de paisans. Malgrat aquò, l’arqueologia a pas pogut encara o demostrar. Cossí que siá, l’unic prètzfach acceptat uèi per tota la comunautat scientifica internacionala es que foguèron los primièrs indoeuropèus que, s’espandiguèron tanben vèrs l’oèst europèu e cambièron lo biais de vida social e cultural dels abitants d’aqueste continent per totjorn.
La Redaccion
