La Republica de Tule foguèt un pichon estat creat après la revolucion cuna de Panamà de l’an 1925. Los indigènas cunas beneficiavan d’una cèrta autonomia quand Panamà encara fasiá part de Colómbia. En 1870, èra estat creat lo parçan de Tulenega, dintre Colómbia. Pasmens, la desseparacion de Panamà de Colómbia en 1903 metèt fin rapidament a l’autonomia d’aquel pòble.
Lo nòu govèrn de Panamà faguèt pèrdre als cunas lor autonomia e, a mai, los volguèt occidentalizar per fòrça, mai que mai las femnas. Lo 20 d’abril de 1921, se teniá una jornada d’occidentalizacion de las femnas cunas quand una d’aquestas fugiguèt e recebèt la proteccion del cap dels cunas; esclatèron de trebòls entre los indigènas e los policièrs. I aguèt mai d’un mòrt.
En genièr de 1925, lo govèrn de Panamà reconeguèt que i aviá un movement independentista cuna amb lo supòrt de dos estatsunidencs, Anne Coope e l’etnològ Richard Oglesby Marsh. Lo 12 de febrièr de 1925, i aguèt un conselh dels caps cunas a Ailigandí, que causiguèron de proclamar la Republica de Tule. Lo 21 de febrièr del meteis an, comencèt la revolucion cuna, qu’anava durar fins al 27 de febrièr. Plusors fòrts policièrs foguèron atacats e i aguèt 27 mòrts.
L’arribada de l’acòrdi de patz
Lo 4 de març de 1925, los indigènas cunas signèron ça que la un acòrdi de patz amb lo govèrn de Panamà davant lo ministre estatsunidenc John G. South. Segon aquel tractat, lo govèrn central declarava que respectariá las costumas cunas en reconeissent qu’avián los meteisses dreches que los autres panamencs. Los cunas acceptèron de depausar las armas e retirèron la lor declaracion d’independéncia. En mai d’aquò, tanben acceptèron de respectar las leis de Panamà.
La bandièra causida pels cunas foguèt jauna amb una esvastica al centre. Uèi encara es utilizada dins vilatges d’aquel pòble. En 1938, foguèt creada l’encontrada de San Blas, qu’en 1953 foguèt reconeguda coma encontrada indigèna cuna. Los cunas alara foguèron tanben reconeguts coma nacion indigèna dins Panamà.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet, lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion.
