Jamès mos auem demanat se er Univèrs ei unic ? Pr’amor qu’ei fòrça possible que n’i age mès d’un, d’univèrs. Atau ei çò que confirme aué era teoria astronomica deth multivèrs. E ei ua teoria que, a mès, ajude a auer ua vision mès ampla der univèrs (o univèrsi) pr’amor qu’era nòsta vision der univèrs des dera nòsta planeta ei limitada: era Tèrra ei corba e non podem veir çò que i a dehòra maugrat tota era tecnologia qu’auem.
Confirmar scientificament era teoria deth multivèrs non ei possible aué. Mès demostrar que non ei vertat ei un hèt que tanpòc non pòt èster demostrat scientificament. Pr’açò ei ua teoria que cau creder-la o non. Mès i a aumens enquia cinc teories sus era existéncia deth multivèrs qu’ajuden un pòc a créder aguesta teoria scientifica.
Segontes era teoria des univèrsi paralleli non sabem aué encara quina ei era forma reau der espaci-temps. I a ua teoria qu’afirme qu’er univèrs ei plan e qu’encara contunhe eth son espandiment. Açò dauririe era pòrta entara possibilitat de fòrça univèrsi, maugrat que quauqu’uns siguessen repetidi.
Era teoria des univèrsi bombolha ven deth nomentat espandiment espaciau etèrn. Segontes eth scientific Alexander Vilenkin, dera Universitat de Tufts, i a airaus der espaci que non se holen mès dempús deth bing bang e d’auti òc. Se er univèrs ei laguens d’ua bombolha, serie ath costat d’un univèrs de bombolhes. E cada univèrs poirie auer diuèrses leis fisiques pr’amor que toti son isoladi des auti univèrsi.
D’un aute costat e segontes era teoria dera mecanica quantica i poirie auer un univèrs “hilh” un concèpte fòrça malaisit d’explicar (era madeisha teoria dera mecanica quantica ja n’ei pro).
Ua estructura matematica sense fin
I a ua teoria qu’afirme qu’er univèrs ei solament ua estructura matematica. Segontes aquera teoria scientifica era estructura matematica serie diferenta segontes er univèrs on ei situada. E, fin finau, que i a era teoria des univèrsi paralleli: es configuracions de particules en diferenti univèrsi son limitades e donques es unions d’aqueres pòden repetir-se de manèra indefinida.
“Açò vò díder, çò confirmèc Elisabeth Howel entara revista Space, qu’es univèrsi paralleli son infiniti e quauqu’uns an persones coma nosati e d’auti qu’es formes de vida son diferentes de manèra parciau o totau”.
En son darrèr estudi Stephen Hawking confirmèc en 2018 que “non èm, laguens un univèrs unic. Çò que se passe ei qu’era nòsta concepcion mentau deth multivèrs, çò diguec Hawking, ei era mès petita de totes es possibles”.
Es scientifics contraris a totes aguestes teories, totun, afirmen qu’eth multivèrs non ei possible pr’amor qu’er univèrs a ua vida finita (d’aperaquí 14 000 milions d’annades). A mès d’açò, er espandiment siguec parièr pertot er univèrs segontes er astrofisician Ethan Siegal. E se i auesse mès d’un univèrs es nivèus d’espandiment serien egaus pertot er univèrs, segontes aguest astrofisician. E se i auesse mès d’un univèrs, aurien nivèus d’espandiment espaciau (e temporau) diferenti ath nòste, çò que non ei possible. Atau, entà aguest scientific era soleta possibilitat que i poirie auer damb diuèrsi univèrsi serie qu’er espandiment der univèrs se auesse passat pendent un periòde de temps infinit (e açò ei un hèt qu’encara non ei clar entà fòrça astrofisicians).
Atau, era teoria deth multivèrs qu’ei encara aué mès ua pròva de fe que non ua vertadera demostracion scientifica dera dimension der espaci-temps a on èm. E era vertat ei qu’era nòsta generacion non a era tecnologia pro avançada enta descorbi’c).
Era Redaccion*
Aguest article ei publicat gràcies a un acòrdi de cooperacion damb www.aranes.club, era pagina web entà apréner aranés de forma gratuita
