La flòra occitana es d’un biais generau fòrça richa, perqu’ela es tripla : aquitana au sud-oest, mediterranea au sud-est, o montanhòla dins los Aups, los Pireneus e lo Massís centrau. Las doas ḍarrièras son pro ben conegudas e notadament per lor richesa. La mai richa es la flòra mediterranea ambe beucòp d’espeças endemicas. La flòra montanhòla es richa tanben ambe la presença d’espeças raras coma l’estrangla-lop (Aconitum lycoctonum subsp. vulparia) o lo liri martagon (Lilium martagon), e d’espeças emblematicas coma lo faiard (Fagus sylvatica), lo rododendron (Rhododendron ferrugineum), lo grafolhaud (Ilex aquifolium) o de nombros conifèrs (Picea abies, Abies alba, Larix decidua…).
La tresena, la d’Aquitània, es coneguda daus scientifics mas en revenja resta en generau mens coneguda de la populacion. E pertant, ‘la es fòrça richa ‘la-mesma e sas caracteristicas pròpias condusen los botanistas a zo considerar coma un sector fitogeografic particular nomnat sector aquitanian. Quand parlem d’Aquitània, parlem pas de quela-qui d’un punt de vista administratiu, mas d’un punt de vista naturalista, mai precisament au sense geologic. S’agís donca dau bacin aquitan, qu’es lo bacin sedimentari comprengut entre los Pireneus, lo lindau de Carcassona, lo pè dau Massís centrau (ambe l’Aubrac), lo lindau de Peitieus e l’Ocean atlantic.
La doçor de son climat e sa diversitat geologica permeten l’installacion d’una tala biodiversitat vegetala, tan richa e tan particulara. D’efièch, lo sòu e lo jossòu mostran ‘n’ alternança de buga dins de las combas aubugosas, de calcari au niveu de plateus e costaus calquièrs dau cretaceu o dau jurassic, e d’un mesladís silico-aubugos eissit de l’erosion daus Pireneus e dau Massís centrau ercinian ; daus còps vesem tanben la presença de sistres o de barena, mas mai rarament.
‘Na combinason de tres flòras
Coma la zòna s’espandís a la crosada de tres ensembles, quelas condicions permeten ‘laidonc dins queu sector d’amassar fin finala tres flòras diferentas : la flòra mediterranea que monta peu sud- est posteriorament a las darrièras glaciacions suus endrechs lo mai expausats au sud, la flòra nòrd-atlantica devalada dempuei lo bacin parisian qu’es installada suus endrechs expausats au nòrd, e la flòra sud-atlantica que monta dau sud daus Pireneus e de la peninsula iberica.
La flòra nòrd-atlantica es notadament representada peu jarric blanc (Quercus pedonculata), lo beçolhaud (Betula pendula), lo muguet blu (Hyacinthoides non-scripta) e quatre espeças diferentas de brujas (Erica cinerea, E. tetralix, E. ciliaris e Calluna vulgaris). La flòra sud-atlantica es incarnada peu pinhièr (Pinus maritima), lo tausin (Quercus toza) o tanben la lenga d’aucha dau Portugau (Pinguicula lusitanica).
Chau apondre a quelas flòras atlanticas, las espeças costièras que viven sus las dunas de sabla e que son fòrça especificas de queus mitans : gorbet (Ammophila arenaria), fanoelh de mar (Crithmum maritimum), cardisson de las dunas (Eryngium maritimum) o corriada de sabla (Calystegia soldanella).
Per alhors, la flòra mediterranea presenta en Aquitània es mai qualifiada de submediterranea, a l’opausat de la flòra eumediterranea, que se desvelòpa estrictament dins lo domeni de l’olivièr, coma zo definissián lo biogeografe tolosan Gaussen e son collega Bagnouls (Bagnouls, F. & Gaussen, H., 1957, Les climats biologiques et leurs classifications. Annales de Géographie, vol. 6, n°355, p.193-220).‘La es representada ‘la-mesma per mai d’un cortegi : de las espeças son propemediterraneas, qu’es dire que s’avançan un pauc mai luenh a l’entorn de la zòna de l’olivièr, coma l’euse (Quercus ilex), lo leugièr (Quercus suber), lo porriòu rosseu (Ophrys lutea), lo porriòu brun (Ophrys funerea), la branda (Erica scoparia), la catanancha (Catananche caerulea), lo tim (Thymus vulgaris), la lavanda (Lavandula latifolia), e la moja dau Clapàs (Cistus monspeliensis).
D’autras espeças son dichas semimediterraneas, qu’es dire que s’avançan enquera un pauc mai luenh de la zòna estrictament mediterranea, coma lo laurièr (Laurus nobilis), l’arboç (Arbutus unedo), l’astragala dau Clapàs (Astragalus monspessulanus), l’aserau dau Clapàs (Acer monspeliensis), lo jarric trufièr (Quercus pubescens) e la majorana bastarda (Origanum majorana). En fin trobam de las espeças latemediterraneas, que s’avançan au mai luenh de la Mediterranea, coma lo chastanh (Castanea sativa) o lo pinastre (Pinus pinaster).
Aspecte quantitatiu
La flòra daus mitans eumediterraneus còmpta en generau mai de 3000 espeças de plantas vascularas per departament (trusc’a 4000 per certans), e la flòra montanhòla entre 2000 e 3000 espeças, sus las 6000 que n’um pòt recensar suu territòri de la Republica francesa ; quela-qui es per alhors la segonda flòra d’Euròpa en nombre, aprèp la de l’Estat espanhòu ambe 7500 espeças e davant la d’Itàlia ambe 5000 espeças.
Au dedins de las flòras occitanas, la flòra aquitana ‘riba aprèp en tresena pausicion ambe 1700 a 2700 espeças per departament ; aitau, dau mai riche au mens, l’Aveiron compta 2650 espeças diferentas (en comptar la partida montanhòla de l’Aubrac), la Garona Nauta 2600 (en comptar la partida montanhòla dau Comenge), la Gironda 2500, l’Òut 2450, la Charanta Maritima (que fai partida dau bacin geologic aquitan sens estre un departament occitanofòne) gaireben 2300, e la Dordonha a l’entorn de 2100 (veire mapa de las chifras eissidas daus Conservatòris Botanics Nacionaus Sud-Atlantic e daus Pireneus).
Mas a l’opausat, coma podem zo veire sus quela mapa, certans departaments an totparièr ‘na biodiversitat mens desvelopada, ambe entre 1700 e 2000 espeças diferentas nonmàs : qu’es lo cas en Charanta, Gèrs, Tarn e Lanas e dins ‘na certana mesura Òut e Garona o Tarn e Garona.
Problemas reaus d’antropizacion
Perqué queus departaments son mai paubres en espeças vegetalas ? Segurament, lo fach d’aver ‘na partida costièra ambe la flòra pròpia a las dunas (coma en Gironda o Charanta Maritima) o ‘na partida montanhòla (coma l’Aubrac en Aveiron, o lo Comenge en Garona Nauta) ambe sa flòra especifica aumenta lo totau de certans departaments per respecte a d’autres.
Au contrari, los departaments los mens riches son subretot daus departaments fòrça cultivats çò que constitutz ‘n’ antropizacion (transformacion de la natura deguda a las activitats umanas) daus sòus per l’installacion d’agrosistemas ambe de grandas monoculturas. Sovent lo fach d’aver mens d’emboscament revela la presença de quelas zònas cultivadas que s’installan suus bòscs, e revela quela mendra biodiversitat vegetala, puei qu’i a ‘laidonc mens de zònas forestièras naturalas.
Mas qu’es pas sempre lo cas, lo tipe d’emboscament estant important tanben. Per exemple, los de las Lanas (qu’a un taus de 61,7% d’emboscament) que son en majoritat daus sistemas silvicòlas ambe de las monoculturas de pinhièrs, que de mai acidifian los sòus, empaichan d’autras espeças de se desvelopar. Inversament, los pelujas sechas suus costaus calquièrs son de las zònas sens emboscament, mas non cultivadas tanpauc, e n’um pòt trobar de nombrosas plantas submediterraneas que s’i desvelòpan, notadament daus beus cortegis d’orquideas (trusc’a mai de 40 espeças diferentas au mesme endrech).
Per ‘chabar, precisam qu’a l’òra d’ara podem jurtament assistir dins lo bacin aquitan a ‘n’ extension de las espeças submediterraneas, notadament la seria qu’acompanha l’euse. La rason es que l’òme modifia la biodiversitat vegetala per un autre mejan, per ‘n’ antropizacion mai indirecta : los chamnhaments climatics ambe l’aumentacion de las temperaturas e de la frequença de las sechadas favorizan d’efièch larjament quela substitucion vegetala per de las plantas mai ruderalas.
Un article d’Olivièr Dau Sochau*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
