L’evolucion umana es un procès plan complèxe. Fins al ponch que i a fòrça personas uèi que, malgrat tot çò que dison d’escòlas, d’universitats e de mejans de comunicacion, comprenon pas plan tot çò que s’es debanat amb l’evolucion de nòstra espècia. Encara i a de cercaires que pòdon pas respondre a totas las qüestions. Car encara i a questions per resòlver.
Perqué avèm de cervèls mai grands ? D’aver de cervèls mai grands es un fach qu’ajudèt nòstra espècia a conquerir la planeta. Totun, d’aver de cervèls mai grands es biologicament car. Ocupa solament un 2% de nòstra massa corporala mas a de besonh de mai d’un 20% de nòstra energia. Fins fa sonque 2 milions d’annadas cap de nòstres ancessors aguèt pas jamai un cervèl tan grand. Alara, perqué? Una responsa scientifica poiriá èsser qu’ajudèt l’espècia a far de melhors espleches. Una autra responsa (sociologica) afirma qu’auriá ajudat nòstra espècia dins nòstra sociabilitat (tras que necessària). Malgrat tot, la responsa scientifica finala es pas encara arribada e sonque i a, a l’ora d’ara, d’ipotèsis.
Perqué sèm bipèdes ? Nòstres ancessors comencèron de caminar sus dos pès abans que lo cervèl venguèsse mai grand e tanben abans que comencèsse de far de melhors espleches. Alara, perqué o far ? Una de divèrsas responsas scientificas ditz qu’aital utilizam fòrça mens d’energia. A mai, de liberar las mans poiriá aver ajudat l’espècia a portar de noiridura. Una autra ipotèsi encara afirma qu’o caliá far pr’amor que los nòstres ancessors sortiguèron de la sèlva e comencèron de viure dins la savana pr’amor del cambiament environamental. Lo soleh ailà es mai fòrt e caliá reduire la superfícia corporala qu’aviam jos l’astre solar. E de caminar sus dos pès i ajudèt plan. Totun, cap ipotèsi es pas encara estada demostrada.
Perqué pèrdre los pèls ? Una diferéncia estonanta entre nòstra espècia e quina espècia de primat que siá es qu’aquestes an fòrça mai de pèls sul còrs que nosautres (totun, i a de scientifics qu’afirman qu’avèm encara la meteissa proporcion pr’amor que sèm mai grands, mas aquò depend tostemps de l’individú). Una responsa poiriá èsser que caliá aver una temperatura corporala pus freja quora arribèrem dins la savana. Benlèu la pus espandida es aquela que ditz qu’aital lo risc d’infeccions e malautiás venguèt mendre.
Perqué s’escantiguèron las autras espècias umanas ? Fa 24 000 ans, la nòstra espècia èra pas la soleta sus la planeta. A mai, i aviá Homo floresiensis al Pacific (que i demorèt fins fa sonque 12 000 ans), los darrièrs neandertalians (escantits fin finala a l’entorn de Gibartar) e tanben de clans denisovans. Un pauc puèi, sonque demorava nòstra espècia. Perqué? Se produguèron d’infeccions entre las diferentas espècias qu’auciguèron d’unas e pas las autras? O nòstra espècia provoquèt l’escantiment de las autras per mejan d’una guèrra d’extermini totala? Degun a pas cap de responsa segura encara uèi lo jorn.
L’evolucion es mai rapida a l’ora d’ara ? Diferents estudis actuals afirman que l’evolucion uèi es 100 còps mai rapida qu’abans lo desvolopament de l’agricultura. Totun, fòrça cercaires dison qu’aquò es pas vertat. S’aquò se debanesse, perqué seriá aital? De diètas e de malautiás ne serián la responsa ? Se pòt creire que l’òme encara evoluís amb la vision del Mond actual ? Qual a la responsa?
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet, lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion
