Maugrat que toti pensegam qu’era majoritat de colònies europèes aueren era independéncia aperaquí era decada de 1950 e 1960, encara en 1981, bèri païsi tanben l’aueren. Aguest ei eth cas de Belize, un país dera Cariba que non siguec independent enquiara annada 1981, hè solament quaranta annades.
Belize ei un país fòrça petit, damb solament aperaquí 22 000 Km2 e 420 000 abitants (2020). Lèu un 12 % dera sua populacion son maies e maugrat que solament a ua lengua oficiau, er anglés, es tres lengües maies mès parlades pera populacion, Q’eqchi’, Mopan, e Yucatec, son semio-ficiaus pr’amor que tanben sigueren reconeishudes.
Es termières de Belize son damb Mexic, e Guatemala. Era sua populacion, totun, non ei guaire nauta e de hèt ei era mès baisha de tota America Latina. Era capitau ei Belmopan, ua des ciutats mès desconeishudes tanben de tot eth continent maugrat qu’era ciutat mès grana ei era Ciutat de Belize.
Belize siguec un país maia enquia era arribada des anglesi en 1638 que siguec quan comencèren a bastir ua colonia en airau. Des de 1840 enquia er an dera sua independéncia en 1981 siguec tanben coneishuda damb eth nom d’Honduras britanica.
Diversitat de lengües
Maugrat que Belize a era lengua anglesa coma era lengua oficiau (ei eth solet país en tot eth continent meridionau on er anglés ei oficiau) ei un des païsi americani damb ua societat culturau mès nauta, aumens reconeishuda. De hèt, eth creòl de Belize ei era lengua nacionau mès parlada, e ei era lengua mairau de mès d’un tèrç de tota era populacion deth país. Dempús, er espanhòu ei tanben era tresau lengua mès parlada e dempús encara i trapam es tres lengües maies, diuèrsi dialèctes alemandi e era garifuna (eth pòble garifuna que son es descendents d’esclaus neres e arawak).
Segontes açò eth govèrn de Belize considère que mès dera mitat dera populacion deth país ei multilingua e açò ei tanben considerat ua caracteristica nacionau. A mès d’açò e des dera independéncia desvolopèc ua politica ecologica prigonda e donques aué ei un país fòrça coneishut pera riquesa e grana diversitat en es sòns ecosistèmes.
Quan se debanèc era independéncia en 1981 Guatemala encara consideraue Belize com ua part deth sòn territòri. Mès de 1 500 soldats anglesi demorèren encara en Belize enquia 1994 entà arrestar un possible atac de Guatemala. Encara aué es anglesi e Belize a un acòrd de defensa militara pr’amor qu’encara pendent era decada de 2000 i auec diuèrsi problèmes en es termières entre Guatemala e Belize. Totun, era superviuença deth país demòstre que non toti es païsi colonizadi per europèus sigueren liures en 1950 e qu’encara aué i a fòrça païsi que poirien èster includidi en aguest procés internacionau. E era independéncia de Belize de 1981 ne serie solament un mès.
Era Redaccion
Aguest article ei publicat gràcies a un acòrdi de cooperacion damb www.aranes.club, era pagina web entà apréner aranés de forma gratuita
