Dire que la sciéncia es una de las disciplinas pus conservadoras de totas uèi lo jorn seriá parlar d’una realitat prigonda, pr’amor que de’n primièr cal poder demostrar tot çò qu’òm afirma e se òm pòt pas òm pòt sonque lançar una ipotèsi e pro (pas jamai demostrada mas que pòt mostrar lo camin vèrs la descobèrta de la realitat) e pas de teorias. Es pr’açò que de còps, la publicacion de cèrts articles a nivèl scientific internacional son susprenents per la majoritat de nosautres mas tanben per la rèsta de la comunautat scientifica. E mai quand l’article parla de l’escasença reala de l’existéncia del multivèrs.
Fa pas gaire un còla de scientifics publiquèt un article a la revista Physical Review Letters ont prepausavan la rason que poiriá demostrar lo perqué de la massa del nomentat boson de Higgs : l’existéncia d’un multivèrs, çò es l’existéncia de plusors universes parallèls al nòstre. E çò qu’uèi lo jorn es pas gaire mai qu’una fantasia provocarà ara parlar amb prigondor a nivèl scientific en tot analizar las possiblas espròvas que menan vèrs aquela afirmacion. 
Per ansin, e segon Raffaelle Toto D’agnolo de l’Universitat de París Saclay e Daniele Teresi, del CERN, prepausan una rason per l’existéncia d’una massa tan leugièra del boson de Higgs (un afar pas resolt encara uèi lo jorn). Aquesta seriá pas autra que l’existéncia reala e scientifica del multivèrs. Segon aqueles scientifics, ja pendent la naissença del nòstre Univèrs i aurián plusors autres universes que serián doncas tanben reals dempuèi lo celèbre Bing Bang. A mai d’aquò, l’existéncia del multivèrs tanben seriá la rason principala de la simetria contunha de la fòrça nucleara fòrta, aquela fòrça qu’unís las particulas que forman lo nuclèu atomic.
Un sens fin d’universes
La tòca de la nòstra revista scientifica es tanben la de dobrir la discussion entre los legeires e provocar de pensaments prigonds per aprene de mai en mai la sciéncia e l’istòria de l’umanitat en tot assajar de comprene cossí fonciona l’univèrs. Pr’açò cal parlar sus aquel article e la polemica que poiriá entraïnar. Pr’amor que, se foguèsse aquò cèrt, çò es que l’existéncia del multivèrs foguèsse reala (un prètzfach jamai demostrat fins ara) la sciéncia coneguda uèi lo jorn cambiariá per jamai. E d’un biais radical.
Segon D’agnolo e Teresi al multivèrs i a un boson de Higgs diferent, amb una massa desparièra e segon ont foguèsse seriá mai o mens leugièr. Çò que faguèron aqueles scientifics foguèt d’assajar de mesurar cossí porián evolucionar aquels universes diferents e desparièrs. Foguèt alavetz que podèron descobrir qu’aqueles ont lo boson de Higgs venguèt mai pesat patiguèron un desequilibri grèu e lèu collapsèron, mens d’una segonda aprés del Big Bang e desapareguèron. E sonque serián demorats aqueles universes amb un boson de Higgs pus leugièr, que subrevisquèron e evolucionèron fins al moment actual. Lo nòstre univèrs es real e doncas existís, e la rason ne seriá qu’a un boson de Higgs mai plan leugièr. E segon aqueles cercaires benlèu seriá l’unic univèrs que poguèt subreviure.
Aquela teoria tanben poiriá èsser la solucion a la simetria de la fòrça fòrta qu’unís los quarks per crear de protons e de neutrons dont d’autras particulas de l’Univèrs. A mai, tanben provòca la naissença de nuclèus atomics, de besonh per l’existéncia de la pròpria matèria. E segon D’agnolo e Teresi seriá tanben la fòrça qu’arrestariá lo collapse universal.
L’article vòl balhar mai coneissença a çò que, ara per ara, es sonque una teoria que vòl dire perqué existís la massa tan leugièra del boson de Higgs. E a de besonh èsser demostrada. Mas es lo primièr còp qu’òm vòl resòlvre un dels mistèris magèrs de la fisica actuala: la massa del boson de Higgs. E es un modèl que soslinha que l’Univèrs es pas tan complèx, e qu’abans, al passat, existiguèron d’autres universes e que lo nòstre foguèt pas l’unic d’existir. Mas entraïna tanben de prigondas qüestions nòvas per la comunautat scientifica. Se tot aquò pòt un jorn èsser demostrat, existisson tanben d’autres universes al costat del nòstre uèi ?
La Redaccion
