Lo cambiament climatic qu’ei de mei en mei rapide. Atau qu’ac demostrè un estudi navèth qu’analisè la creishença de la superf ícia cremada a la planeta pr’amor de causas umanas : dinc a un 15,8% en solament 16 annadas, çò ei díser, un ritme que déu dejà estar arrestat o la vita a la planeta, e nosautes dab era, que s’escandilharà.
A l’estudi, que confirma que las regions que pus pateishen huecs son Austràlia e Siberia mes tanben l’America meridionau, e restaquè dirèctament lo rescauhament climatic dab divèrs fenomèns meteorologics, un hèit plan navèth dens aqueth tipe d’estudis. Pr’amor que las simulacions informaticas son de mei en mei reaus e demòstran e plan com la nosta espècia n’ei la vertadèra copabla.
Atau, l’estudi demòstra que i a de mei en mei tempèstas e dab mei intensitat pr’amor de l’efèit deu gas de sèrra. Las causas que provòcan los huecs, totun, que son drin mei complèxas. Totun, a l’estudi, l’equipa de cercaires britanics e bèlgas que podó demostrar que lo cambiament climatic entrainè la creishença d’un 15,8 % de la superfícia vegetau mondiau enter las annadas 2003 e 2019.
Mes huecs pr’amor deu cambiament climatic
Aquò ei com díser que i a de mei en mei huecs a la planeta pr’amor deu cambiament climatic e que i auré mensh superfícia cremada se aqueth n’existeish pas. L’estudi qu’estó dirigit per Seppe Lampe, de l’Universitat de Brussèlas e qu’estó publicat au numeric Nature Climate Change.
Segon Chantelle Burton, cercaira deu Centre Hadley de l’Oficina Meteorologica deu Reiaume Unit, qu’ei lo prumèr còp qu’ei analisada la superficia terrèstra cremada au monde, maugrat que dejà i avèvan estudis regionaus, sus l’oèst deus Estats Units o enqüèra Austràlia.
Atau, lo territòri cremat de faiçon annau au monde que patí ua creishença deu 0,22%. Totun, de las 43 regions estudiadas, lo centre australian que n’ei la péger, pr’amor que la creishença annau ei acerà d’un 3,04%. E enter 2003 e 2019 la region que patí lo brutlament de dinc a un 61,9% de mei de huecs enter aqueras annadas. Qu’ei dinc a quate còps mei que la mejana (15,8%) mondiau.
Autas regions que tanben pateishen hòrt mei qu’autas los huecs son; l’America Meridionau (28,9%) e Siberia (17,5%). La Mediterranèa tanben qu’ei sus la mejana globau, dab ua creishença deu 16,9%. “Que i aurà de mei en mei huecs, ce digó Lampe. Adara solament i a ua creishença deu 0,22% annau mes en 2034 (çò ei en sonque 10 annadas) lo ritme de creishença annau d’aqueles fuocs que creisherà dinc a un 2% o enqüèra un 2,5%. E lo ritme que vienerà mei e mai rapide.».
Totun, que i a mensh tèrra cremada despuish 2004. « Qu’ei atau pr’amor que la savana africana ei mensh cremada. L’òmi que trinca lo paisatge e aquò qu’empacha mei los huecs, pr’amor que lo sòu ei destinat a l’agricultura e que i a de mensh en mensh forèsts o prats. Çò que volem demostrar, çò ajustè Lampe, ei que shens cambiament climatic i auré hòrt mensh huecs“.
D’un aute costat, la populacion umana arrestè mei de huecs dens aquera epòca mei d’un 19,1%. Mes n’ei pas arren quan parlam deu cambiament climatic mondiau actuau. Pr’amor que i a de mei en mei huecs, mes aquestes que creman hòrt mensh lo sòu.
Lo mòdel suggereish que mei populacion umana ei restacada dab mensh huecs e aquò qu’ajude e plan a aver mensh huecs a la planeta. « Totun, aquò çò soslinhèn los cercaires, lo ritme de creishença annau deus huecs qu’ei màger adara qu’abans, e aquò que provocarà de cambiaments aus ecosistèmas. E donc que cau crear estrategias de gestion se volem sauvar la planeta deu brutlament totau ».
Los cercaires que tanben volón har un aperet a aver mensh de gas d’efèit sèrra, un paisatge melhor e manca de huecs, pr’amor qu’aquò qu’ajudarà plan la nosta espècia e tanben l’environament. Pr’amor que lo huec qu’ei causa deu cambiament climatic mes tanben n’ei consequéncia.
La Redaccion
Aguesta cronica suu Ràdio País: https://soundcloud.com/radio-pais/natura-un-1-annau?in=radio-pais/sets/natura
Fotografia Principau: Ron Mader/CC.
