Un dels luòcs mai misterioses de la planeta es plaçat en Euròpa; Stonehenge, un estonant cercle de pèiras amb mai de 5 000 annadas. Segon l’arqueologia es una ensemble megalitic de tipe cromlech e foguèt bastit pendent lo neolitic, al començament de l’edat de bronze. Uèi es pas encara clara la siá foncion e i a maites ipotèsis per n’explicar la siá origina.
En Stonehenge i a pas sonque de pèiras gigantassas mas tanben de puègs, de traucs e mai encara. La visita del luòc es obligada. Stonehenge es un dels sitis preïstorics mai espectacloses d’Anglatèrra, e es situat prèp d’Amesbury. De recentas excavacions arqueologicas descobriguèron en l’airal un vilatge de l’epòca amb mai de 1 000 ostals. En 1986 Stonehenge, Avebury e d’altres luòcs preïstorics angleses restacats foguèron considerats Patrimoni de l’Umanitat per l’Unesco.
Lo quite Stonehenge es una amassada de grandas ròcas sedimentàrias quilhadas al torn de quatre cercles concentrics. Lo mai exterior forma una circonferéncia d’aperaquí 30 mètres de diamètre. Las pèiras, dins aqueste cercle, son gigantas e rectangularas, coronadas amb d’autras pèiras que uèi sonque ne demòran 7.
Puèi i a un autre cercle de pèiras pus pichon fach amb de pèira d’una color diferenta. Dins lo segond cercle las pèiras son de la quita color mas la siá forma es de fèrre de caval. Lo darrièr centre es ont i a situada una granda pèira micacèa, tanben coneguda coma l’autar.
Al torn d’Stonehenge i a una fòssa circulara de 104 mètres de diamètre, e puèi ven un puèg ont foguèron trapadas 56 fòssas mai, tanplan conegudas coma los traucs d’Aubrey. Lo puèg e la fòssa son copats per un camin de mai de 20 mètres d’amplor e 3 Km de longor, utilizat a l’epòca per i far de processions. Prèp d’ailà i a la Pèira del Sacrific e en fàcia d’aquest ala Pèira Talon.
Un complèx bastit al long de mai de 2000 ans
Lo complèx d’Stonehenge comencèt d’èsser bastit aperaquí l’an 2 500 abans lo Crist. Pasmens i a tanben un cercle de sabla al torn d’aqueste complèx preïstoric anglés que foguèt creat aperaquí l’an 3100 aC. Segon maites arqueològs la fòssa e los puègs que i a al torn d’Stonehenge serián los pus ancians, e pr’açò òm ditz que foguèt un complèx bastit al long de mai de 2000 annadas, entre l’an 3100 e 2000 aC.
Al torn d’Stonehenge i aguèt una fòssa e un tèrme coma en d’autres monuments circulars angleses del sud anglés. Mas per l’acabar calguèt i menar fins a 32 pèiras gigantassas dempuèi las montanhas de Preseli, en País de Galas. Encara uèi òm discutís cossí menèt òm aquelas gigantassas pèiras fins a Stonehenge mas l’ipotèsi mai defensada es que foguèron ailà menats amb de bòlas de pèira o de fusta.
L’arqueològ Mike Parker Pearson, que dirigiguèt lo projècte d’excavacion arqueologica d’Stonehenge Riverside, prèp d’Stonehenge foguèron trapats mai de 1000 ostals utilizadas sonque pendent cèrta epòca de manièra annadièra e pas al long de tot l’an. Fòrça prèp d’ailà i a Durrington Walls, plaçat a mens de 3 quilomètres. Aicí foguèt trapat tanben un grand complèx preïstoric circular fins a 20 còps màger qu’Stonehenge. Una bastida de fusta, coneguda coma Woodhenge i èra en naut e es de la quita epòca neolitica.
Woodhenge utilizava un camin de pèiras per arribar fins al fluvi Avon. Totun, encara es pas coneguda la foncion d’aquel gigantàs monument preïstoric: òm pensa que poriá èsser usat per espepissar lo cèl astronomic e benlèu predire las sasons. Aquesta ipotèsi es la melhor situada car pendent lo solstici d’estiu lo solelh crosava l’ais e benlèu los bastidors del luòc aguèron una cèrta coneissença de l’astronomia.
Un article d’Andrés López*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
Aqueste article es tanben publicat dins Naturaleza Salvaje, un numeric de geografia e l’environament, que Sapiéncia n’a un acòrdi de cooperacion
