L’empèri rus èra estat isolat dels desvolopaments alhors despuèi l’edat mejana. Una immensa partida de Moscovia – lo nom de l’empèri – èra estada tombada a l’oèst jos lo contraròtle de las principalitats expansionistas e catolicas: d’en primièr los barons teutonics, crosats per Roma contra las principalitats ortodoxas de l’èst, e mai tard jos lo reialme de Polonha-Lituania, contrarotlant una granda tèrra dels païses baltics al nòrd fins a la Mar Negra al sud. Los Tatars e los Turcs tanben avián conquistat los païses russes a l’èst e al sud, un empèri musulman apelat L’Ost d’Aur.
Las guèrras perpetualas entre aquestes e los Moscovistas servissián de tenir la Moscovia defora çò que se passava en Euròpa. Los princes moscovitas, ajudats pels Cossacs ortodoxes de l’Ucraïna, cantavan lors espleches guerrièrs, e lo lector pòt los gostar gràcias al roman forçaa esmovent de Nikolai Gogol, Taras Bulba (filme hollywoodian tanben, ab Yul Brynner e Tony Curtis) !
Arribat lo sègle XVIIen, los princes (boyars) se trobavan subjèctes a l’autoritat centrala e autocratica del Czar. Son autoritat temporala èra unida, seguissent la tradicion bizantina, ab l’autoritat de la Glèisa ortodoxa, que coronava los Czars.
La fondacion economica e sociala de l’empèri rus èra lo sèrv. Los esfòrces sus la part d’Isabel d’Anglatèrra al sègle XVIen d’i establir un comèrci èran greument inibits pr’amor de l’isolament de Moscòu de la mar, los pòrts baltics estant dins las mans dels princes catolics.
Al debut del sègle XVIIIen tot foguèt transformat aprèp lo trionf del Czar Pèire lo Grand sul sobrepoder de l’Euròpa, la Suècia. Los pòrts baltics foguèron sasits. Pèire visitet l’Euròpa occidentala d’incognito, (estudiant la tecnologia militara e scientifica). Capturèt Azov, e ganhèt accès atal a la Mar Negra, e fondèt la marina russa.
Lancèt un assaut feròtge sus la Glèisa russa, e instituèt sas reformas per mejan de la terror. Son filh, mesme, foguèt torturat a mòrt pr’amor de sa personalitat “febla” e monastica! Pèire invitèt los arquitèctes alemands e franceses per bastir una capitala novèla – St. Petersburg – sus de paluns. Mas maugrat tot aquò, los desvolopaments capitalistas èran lents e l’empèri restava medieval, dins las mans de senhors feudals, mantenguts per mejan del trabalh de lor sèrvs.
Vèrs la Revolucion de 1905
Totun, la Russia fasiá de progreses en rivalitat ab los poders capitalistas. Foguèt instrumentala dins la desfacha de Bonaparte, confrontèt la Granda Bretanha e la França dins la Crimea, colonisèt Alaska, e acompanhèt los autres poders dins l’assaut sus China. Mas la Guèrra Russo-japonesa de 1904-05 foguèt un cop de ponh a la fàcia pel govèrn de Nicolas II, complicat tanben per la mutina de la marina e la manifestacion preparatoria e generala, en simpatia ab los marins, qu’èra la “revolucion” de 1905.
Pendent lo sègle XIXen un nombre de complots borgeses e de revòltas avián provocat lo status quo. Atal foguèron implementats los projèctes fòrça reaccionaris sus la part dels Czars Nicolas I e Alexandre III. Alexandre II aboliguèt lo regim dels sèrvs sus lo papier, e foguèt esclatat per una bomba maugrat sa bona volontat vèrs lo pòble. Om blasma o los Anarquistas o los Nihilistas. (E veire los romans plan interessants: suls Nihilistas Los Possedits de Dostoyevsky, e suls sèrvs, Anmas mortas de Gogol, plan amusant!) …
Dins las vilas s’augmentava la classa capitalista e lo proletariat, los dos encara febles. Populars en çò d’eles dos, èran los escriches venent d’Alemanha e d’Anglatèrra de Marx e Engels. Mas la Russia èra pas mesme considerada pels dos filosòfs coma una possibilitat per poder far una revolucion socialista. Encara dins son edat mejana, mai que 90% de la populacion èran paisans. Mas aquò inibissiá ges los intellectuals borgeses e proletaires afolats de “Marxisme” d’emplegar e s’exprimir per mejan d’un vocabulari marxista mal interpretat. Dos òmes captivats pel tumult qu’èra la revolucion borgesa de febrièr (mars pel nòstre calendrièr) 1917 èran Vladimir Ilyich Ulyanov (Lenin) e Leon Davidovich Bronstein (Trotsky), del Partit Social-Democratic. Foguèt la dubertura de la revolucion capitalista russa!
Anthony Walker*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
