La reforma als païses catolics prenguèt lo nom de la Contra-reforma. La Glèisa deviá s’adaptar a las novelas condicions del nacion-estat e l’arribada borgesiá. Finida per totjorn foguèt la Glèisa medievala. La Glèisa catolica foguèt transformada afin de combatre d’avantatge lo progrès del protestantisme. Lo Conselh dels Trenta produsiguèt una Glèisa catolica capabla pas solament de combatre lo protestantisme sus la scèna mondiala, mas tanben capabla d’acompanhar lo progrès mondial del capitalisme.
Mas los paures acceptavan pas tot aquò sens resistir. Las bonas òbras e l’ajuda mutuala èran inseparablas de lor vista de la vida e d’aquela de lors granparents despuèi l’atge feudal. L’egoisme e la rapacitat de la borgesiá representava tot çò que lo crestianisme de lor parents condamnava. Tre lo sègle XVIen son aparegudas las sectas ni protestantas ni catolicas, mas pròches al socialisme/comunisme medieval e utopic qu’avèm ja vist.
Lo nom pejoratiu per totas aquestas foguèt “anabaptistas.” Valent a dire “rebaptisats”, car refusavan generalament lo baptisme enfantin. Lors idèas èran comunistas, e los anabaptistas èran tanben prests a combatre la borgesiá e la noblèssa ambdoás. Las condicions en Alemanha en 1525 las favorisavan.
Aprèp la revolta teologica de Luter, e pendent la guèrra de la noblèssa contra l’emperaire, los paisans alemands sasiguèron lor oportunitat e la granda revòlta s’esclatèt. (Veire F. Engels, “La Guèrra paisana en Alemanha.”) Lo cap de la revòlta, Thomas Muenzer, invitèt Luter als debats teologics. Al luòc d’acceptar, Luter exigiguèt la destruccion totala dels paisans. Ferotjament, faguèt son apel als nobles protestants e catolics ambedos d’ “escrasar, tuar, destruire e brisar” los paisans.
Los nobles protestants e catolics oblidèron lors garrolhas e s’uniguèron ensems per metre fin a la revòlta. Pasmens, la vila de Munster foguèt sasida pels anabaptistas e una administracion “comunista” establida, mas adulterada amb las idèas cultistas e millenaristas. Plan segur, aquela poguèt pas durar, e totes foguèron chaplats.
La desfacha militara dels anabaptistas los compulsiguèt de far un tractat ab lo poder. Los anabaptistas cromparián lor vidas per mejan d’una promessa de devenir e restar per totjorn pacifistas. Los anabaptistas pacifistas son ben coneguts de nòstres jorns. Son los hutteritas (alemands), disciples de Jacob Hutter; los mennonitas (Olandeses), disciples de Simon Menno; e los amiches (Suisses), los disciples de Jacob Amman. Totes refusan la guèrra e vivon separadament de la resta de la societat umana. Totes contunharián d’esser ferotjament persecutats, e serián forçats de quitar l’Euròpa jos pena de mòrt. Totes arribarián en America del Nòrd. Totes practican l’ajuda mutuala e las bonas òbras.
Los membres d’aquestas comunautats se troban jamai solets, e cadun es suenhat e norrit per sa comunautat del jorn de sa naissença e fins al jorn de sa mòrt. En 1918, un nombre de joves hutteritas en Kansas foguèron torturats a mòrt pr’amor de lor refús d’anar a las trenchadas, so que forcèt totes los hutteritas de quitar los Estats Units pel Canadà. Solament la demanda del president F.D. Roosevelt pendent las annadas 1930 los convenquèt de rintrar.
Anglatèrra. entr’acte brèu; la restauracion mariana
Aprèp la mòrt del filh malaut d’Enric VIII, Eduard VI, la filha de Catalina d’Aragon, Maria Tudor, una catolica, ganhèt lo sosten de la granda majoritat del pòble, pr’amor de la granda miseria creada per las barralhas, las leis anti-mendicantas, eca. Aprèp una granda marcha sus Londres, foguèt coronada reina, Maria I, en 1553.
Maria renhariá que cinc annadas, fins a sa mòrt d’un càncer de l’estomac en 1558. Maridèt lo rei Felip II d’Espanha, e assajèt de renversar un nombre de las mesuras tiranicas de son paire e son beu-fraire, mas la revolucion borgesa e sa reforma ecclesiastica èran ja tròp establidas. Maria poguèt nonpercant mandar al lenhièr un nombre dels lacais de son paire, per exèmple, l’oportunista Thomas Cranmer, archevèsque de Cantorberi.
La centralisacion recomençada. Lo comèrci atlantic d’esclaus
Elisabet Tudor foguèt coronada en 1558, e recomencèt sulcop las mesuras de centralisacion de son paire e son beu-fraire. Intensifiquèt las leis anti-mendicantas e establiguèt los primièrs ostals de trabalh (veire dessus). Embracèt zelosament lo protestantisme, e lo faguèt la fondacion de sa Glèisa d’Anglatèrra. Totes los Angleses foguèron forçats d’i anar cada dimenge se volián evitar las punicions severas. Los preires catolics foguèron punits de mòrt se descobrits.
I aviá innombrablas execucions publicas pendent la renha. La reina exigissiá de sos execucionaires d’anar lentament, afin de far sofrir tan que siá possible los victimas. Los condamnats eran tirats darriàrs los cavals, puei penduts, mas descenduts abans la mòrt; puèi, encara vivents, lors entralhas èran desrabadas davans lors uelhs; enfin mòrts, èran copats en quartièrs e decapitats.
Tanben foguèt la reina entosiasta pel novèl comèrci d’esclaus africans. Los aventurièrs angleses establiguèron las colonias en America, caribeanas e tanben sul continent – la colonia nomada Virginia, en onor de la reina – que restava famosament non maridada.
Los espanhols e los portugueses avián ja establidas las fortalesas a Benin, per organisar lo transpòrt d’innombrables esclaus a las colonias americanas. Aquestes estats catolics èran egalament ferotges coma los estats protestants, egal se baptisavan lors esclaus. Pels protestants, mesme aquò èra pas necesari.
Disián qu’un negre èra pas èstre uman. Atal foguèt nascut lo racisme, per justificar aqueste comèrci odiós. Lo comèrci en esclaus durariá tres sègles. L’estat britanic l’aboliriá que quand aviá servit son but – enrichissent la classa capitalista dels profièchs en sucre e coton.
Los aventurièrs angleses de la reina Elisabet Tudor s’apelavan “los falcons de la mar.” Èran de piratas, mas piratas favorisats per la reina. Ansin que lo comèrci d’esclaus, sasisián lors tresors pilhats pels espanhols en America. La guèrra perpetuala entre Anglatèrra e l’Estat espanhòl facilitava la creacion de l’ideologia patriotica de la nacion-estat. Pasmens, aquò seriá mai dificil, a regard del pòble anglés, coma los dos sègles seguissents nos mostraràn.
Anthony Walker*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
