L’Empèri Roman s’estendèt per tres continents, mas solament una vila pòt presumir de possedir l’unica muralha romana intacta de tot lo mond. E es la vila galhèga de Lugo, o cossí la nomenavan los romans; LUCUS AUGUSTI, fondada l’an 15 aC per FABIUS PAULUS MAXIMUS e qu’amb lo temps, foguèt una de las tres vilas mai importantas de la província romana de la GALLAECIA, fòrça cobejada per las siás minas d’aur, amassa amb las vilas de BRAGA e ASTORGA.
Ongan, la muralha environa tot lo nuclèu ancian de la vila, e es venguda pendent la siá longa vida, testimòni de l’istòria de Lugo e companha dels sieus abitants. L’an 2000 dintrèt dins del selectiu catalòg de monuments qu’an recebuda la meritada denominacion de Patrimòni de l’Umanitat per l’UNESCO.
Los estudis arqueologics realizats autrejan a la muralha una antiquitat de dètz-e-sèt sègles, e seriá estat bastida pendent la segonda mitat del sègle IIIen. E perqué los romans decidiguèron lo sieu bastiment? Al sègle IIIen l’Empèri Roman començava a patir d‘inestabilitat e las siás frontièras èran pas brica seguras. La paur a una ataca provenenta dels pòbles del centre e del nòrd d’Euròpa èra evidenta. La muralha deviá defendre lo territòri.
Los estudis istorics an descobèrt una situacion tanben unica: al moment del bastiment, qualcunes quartièrs demorèron defòra del perimètre de la muralha (abitualament totjorn se comprenián totes), del temps que dins existissián de terrens desabitats, que foguèron utilizats coma òrts (benlèu sàviament per dispausar de neurituda davant un possible sètge).
De granit e de lausa
La siá edificacion utilizèt de materials abituals del territòri, coma lo granit e la lausa per la part exteriora, del temps que l’interiora es compausada d’una mescla de tèrra, pèira e calhaus. L’estructura basica seguissiá de directrises marcadas pel grand arquitècte de l’epòca romana, VITRUBIUS.
L’enfonzament de l’Empèri Roman provoquèt una casuda demografica de totas las vilas e una ruralizacion de tota Euròpa. Lugo patiguèt tanben aquelas circonstàncias, jos la dominacion dels sueus, que s’establiguèron al nòrd-oèst de la Peninsula Iberica e tanben dels visigòts. L’invasion musulmana foguèt relativament brèva a las tèrras galaicas, e posteriorament amb l’aparicion dels reialmes crestians peninsulars, la vila comencèt progressivament a recuperar de populacion. Amb lo passatge del temps, sorgiguèron qualcunes quartièrs defòra de las muralhas, qu’acabèron en creant l’imatge actuala de la vila.
Mas en comparason amb d‘autras vilas, que mentre creissián acabavan en desrocant las siás muralhas per besonhs d’espaci (pensam en Barcelona), Lugo mantenguèt la siá. Amb lo passatge dels sègles, per besonhs de circulacion foguèron dobèrtas fins a cinc pòrtas. E l’an 1971, foguèron iniciats los trabalhs per suprimir totas aquelas bastissas annèxas (coma d‘abitatges bastits als traucs de las tors) que podián trincar l’imatge de la muralha e prejudiciar la siá estabilitat, jol lèma d'”Operacion Muralha Neta”.
Pendent los darrièrs dos sègles, los abitants de Lugo an sabut integrar la Muralha dins la vila, en convertint aquel monument en un utís essencial tanben per la bona distribucion e circulacion dins de Lugo.
E parlam de las sieunas dimensions. Lo perimètre ocupa mai de dos quilomètres e l‘interior abasta aperaquí trenta cinc ectaras de terren. Segon cèrts estudis, la Muralha possedissiá al començament ochanta cinc o ochanta sièis tors, e se son mantenguts intactas quaranta sièis; las autras se conservan solament de troçes. La nautor de la muralha oscilla entre uèch e dètz mètres, e la siá amplor es de quatre mètres, e mai qu’en qualcuna part atenh los sèt mètres.
De las dètz pòrtas actualas, cinc provenon de l’epòca mai anciana, e recebon ongan los noms de Pòrta Miñá, Pòrta Falsa, Pòrta de San Pedro, Pòrta Nòva, e Pòrta de San Iago, del temps que las dubèrtas pendent los sègles XIXen e XXen per besonh de circulacion son la Pòrta de San Fernan, de l’Estacion, de l’Avesque Izquierdo, de l’Avesque Aguirre e de l’Avesque Odoario.
La Muralha, simbòl inseparable de la vida dels sieus abitants, es una mòstra del grand passat d’aquela vila, mas tanben d’espèr pel futur.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
