Demorar dens ua vila o un vilatge qu’ei, uei, aquò de mei abituau. Totun, pas tots los abitants de la planeta blua que son pro urós e que n’i a que demoran tanben au costat d’un volcan. E cada dia, que cau soviéner que, lo volcan vesin, que poiré provocar ua crisi environamentau grèu e rapida e que cau tostemps demorar premanit entà huéger.
Açò ei çò que se debana en Indonesia, on i a lo volcan de Karangetang, en l’isla de Siau, un volcan plan actiu, e qu’aqueth passat mes de heurèr que provoquè la panica deus abitants locaus deu luòc, un còp de mei. Uei i a hèra vilatges a l’entorn d’aqueth volcan. Ei lo prètz de l’umanitat per aver sobrepopulacion mondiau. Lo volcan Karangetang qu’ei situat a la còsta e los vilatges de la region son sovent inondats dab lava, de huec e hum. Mes los abitants locaus pensan qu’aqueth qu’ei lo prètz que cau pagar cada dia entà víver acerà.
Karangetang entrè en erupcion mei d’un detzenat de còps au long deu sègle XXau e uei ei considerat com un deus volcans mei perilhós d’aqueth estat asiatic. E las consequéncias naturaus, quan arriba l’erupcion, son estadas tostemps observadas peus locaus e pas autan locaus, pr’amor que despuish las islas filipinas dinc a l’isla tanben indonesiana de Sulawesi se tròba normau véder sovent lo cèu de color ròia pr’amor de l’activitat deu medish volcan, lo volcan vesin de Karangetang.
Un gran dangèr
Totun, lo volcan ei tanben un gran e seriós dangèr entaus abitants locaus de la region. Lo passat 8 de heurèr lo volcan tornè un aute còp a entrar en erupcion. Quan la lava sortí deu volcan, comencè a s’espandir, drin a drin, entà la montanha deu madeish volcan e possè mantua ròca, que sovent tomban sus los vilatges o camins vesins e provòcan un sens fin de problèmas aus abitants mei pròches deu volcan.
Pas totas aqueras ròcas demoran entièras. Sovent, la temperatura e la pression son autan hautas que tanben patissen la violéncia de la natura e possen autas ròcas que, au còp, entrainan mei d’eslits de pèiras. Son níbols de huec e cendra que pòden arribar a har mei d’un quilomètre de longor e que, sovent, solament arrèstan lo son camin a un quilomètre e miei abans d’arribar au prumèr e mei pròche vilatge.
Aquera annada solament demoran qualcunas familhas dens los dus vilatges mei pròches deu volcan. Urosament solament èran qualcunes centenas de personas, que poguèron estar evacuats lèu. Entad aqueras familhas, e maugrat çò que podem pensar, l’ahar èra pas briga inquietant. Que cau acceptar tanben lo volcan e i víver près e contunhar de plantar notz muscada a l’entorn deu volcan, pr’amor que solament i aurà ua catastròfa se Karangetang vòu. Mes se ne vòu pas …
A còps, l’erupcion qu’ei hòrt mei seriosa, e la lava se difusa de mei en mei . Hè solament quate annadas, la lava qu’arribè dinc a la mar, e aquò entrainè grèus problèmas entaus abitants de la còsta e tanben entaus pescaires locaus pr’amor que la mortalitat deu peissum locau estó alavetz òrre.
E aquò se s’ei urós, pr’amor que quan l’erupcion ei plan violenta las consequéncias naturaus, environamentaus e tanben umanas que son grèvas, plan grèvas. La lava, que segueish lo son camin, e ne’s vòu pas arrestar. Que pòden passar dias e tanben setmanas dinc a la fin de l’episòdi volcanic, e los abitants locaus qu’abandonan lo vilatge pendent setmanas, dinc a que pòden tornar au lor ostau. La darrèra erupcion n’estó pas maishanta e nat ostau cremè e pas arrés morí. Mes se lo volcan vesin causeish provocar mei de mort e destruccion, lo resultat pòt vàder òrre entaus abitants locaus de la region.
La vita a l’isla volcanica de Siau, en Indonèsia, ei atau, dia aprés dia. Lo risc de mort qu’ei acerà tostemps e viu dab los abitants de l‘isla de faiçon quotidiana. Lo dangèr qu’ei plan haut, mes los abitants locaus ne vòlen pas abandonar los lors ostaus, los lors vilatges.
Son demorats acerà tojorn e an l’acòrd deu govern entà i demorar. An vist dejà com Karangetang escuriva de huec sus eths l’environament mantun còp e tostemps pensan qu’aqueth serà pas lo prumèr ne lo darrèr còp, car un volcan pòt demorar milions d’ans. E demorarà tanben tant la nosta espècia ?
La Redaccion
