En setembre de 1370 se debanèt un dels fachs mai coneguts de l’inici de la guèrra de cent ans europèa. Una pichona armada anglesa e gascona, dirigida pel Prince de Galas, assetgèt e assautèt una part de la vila lemosina de Limòtges. La sacatge foguèt conegut en Euròpa tota mercés a un cronicaire de nom Frissart. Aquò seriá l’origina del subrenom balhat al filh d’Edoard III, qu’après seriá mai conegut en l’istòria coma lo Prince Negre.
Limòtges en 1370 èra desseparada en doas parts: La Citat e Lo Chatèu. Foguèt la primièra part que foguèt assautada per soldats angleses e aquitans dirigits per – en aquela epòca encara – Edoard de Woodstock- lo Prince de Galas. L’armada que o faguèt, totun, èra pas gaire granda; solament 1200 cavalièr, 1000 arquièrs e un pauc mai de 3000 òmes d’infantariá. L’assaut foguèt dirigit personalament per Joan de Gand pr’amor que lo Prince Negre – qu’en aquela epòca encara èra pas nomentat aital – èra fòrça malaut.
Lo sacatge de Lemotges èra un puniment especial que lo Duc d’Aquitània e filh del rei d’Anglatèrra voliá mostrar al mond. Pauc abans, l’evesque de Limòtges, una de las personas mai fisèls de la causa anglesa, Joan de Cros, dubriguèt las pòrta de la vila a Carles V, rei de França. Una pichona armada francesa i dintrèt e i laissèt prèp de 300 òmes per la defendre d’una ataca anglesa. Quand aquesta arribèt, pauc après, la traïson de la vila lemosina o aviá de pagar (segon los angleses, es clar) e una part de la vila foguèt saquejada. Se parlèt de mai de 3000 personas mòrtas, entre òmes, femnas e mainatges. Totun, aquestas chifras son estadas plan discutidas per doas escòlas istoriograficas europèas fins uèi lo jorn.
E es solament après la primièra guèrra mondiala que la direccion d’aquestas es començada de convergir un pauc. Son las doas nacions que foguèron mai implicadas en aquela guèrra civila europèa que demorèt prèp de 100 ans; Anglatèrra e França.
Una cronica contemporanèa falsa
Froissart foguèt un dels cronicaires mai coneguts de l’epòca. Aviá demorat en la Còrt anglesa fins que perdèt lo sieu mecènas e foguèt forçat a marchar, de primièr, a Flandra, e puèi a França, per ensajar de subreviure. Quand escriguèt sus los fachs del sacatge de Limòtges de 1370 èra ja clarament amic dels franceses e solament voliá balhar plaser a las personas de la Còrt parisenca en tot declarar publicament lo son mesprètz pels angleses.
La sieuna foguèt una de la cronicas mai conegudas –e pas vertadièras – sus los fachs de Limòtges. D’autres testimònis de l’epòca qu’an arribat a la nòstra epòca confirman que solament i aguèron 300 mòrts – un fach mai abitual al sègle XIV pendent un assaut e sacatge d’una vila, maugrat èsser aquò tanben una barbariá-.
Entre aquestes, una cronica de Sent Marçau de Limòtges ditz que “ en l’an mil CCC LXX a XIX de setembre foguèt presa e brutlada la Citat e mes a mòrt mai de IIIc personas a causa de la rebellion qu’avián fach contra mossèn Oudouart, duc d’Aquitània”. De mai, un autre testimòni, Chandos, descriguèt tanben en un poèma que solament los membres de la garnison francesa (300) foguèron aucits:
Quar la fut Rogier de Beaufort
Qui de tenir se faisait fort,
Et monsieur Johan de Villemur,
Qui dist qu’il garderait le mur,
Et des gentz d’armes bien iii centz,
Sans les burgeois de par dedenz,
Mais tous y furent morts ou pris.
Per causa d’aquò, l’istoriografia tradicionala francesa – plan nacionalista – exagerèt las chifras e balhèt una fòrta marrida reputacion negativa al torn d’Edoard de Woodstock – que ja èra apelat tanben coma lo Prince Negre-.
Un prince pas tant negre
Edoard de Woodstock (1330-1376) foguèt l’ainat del rei anglés Edoard III e Filipa d’Hainaut e paire del rei Ricard II. Foguèt lo primièr Duc de Cornoalha, Prince de Galas e Prince d’Aquitània. Èra nomentat de Woodstock – e aital o foguèt pendent tota la sieuna vida – pr’amor del sieu luòc de naissença en Oxfordshire-. De mai, foguèt un dels caps militars mai excepcionals del sègle XIV e sieunas son consideradas las victòrias sus los franceses de Crécy e Peitieus, un dels desastres mai grands que patiguèt a nivèl militar la nacion francesa pendent l’epòca medievala. Sieus tanben son los fachs militars del sètge de Calais o la participacion en la batalha naval de Winchelsea que venquèt totalament la flòta castelhana aliada dels franceses.
Totun, un dels fachs mai coneguts e restacats amb la sieuna persona foguèt precisament lo sètge e sacatge de la vila occitana de Limòtges. Las rasons del sacatge son estadas analizadas uèi lo jorn per divèrses istorians; la sieuna malautiá – qualqu’unes dison qu’èra disentariá, mas es pauc probable que poguèsse viure mai de dètz ans amb ela – o un edèma, nefriti, cirròsi o una combinacion d’aquestas. D’una autre costat, considerèt qu’aviá patit una granda traïson per part de l’evesque de Limòtges, Joan de Cros, un car amic dels angleses e d’Edoard de Woodstock. Al delà d’aquò, aviá patit una falhida economica fasiá pauc e aviás pas d’argent per pagar l’armada anglesa en tèrras occitanas.
Mas la principala rason del sacatge d’una part de la vila de Limòtges – independentament de las chifras del chaple qu’encara contunha d’èsser discutida uèi lo jorn coma ja avèm vist – foguèt una campanha militara del Prince Negre en Castilha ans abans.
La vertadièra rason del sacatge de Limòtges
L’armada anglesa aviá volgut ajudar Pèire de Castelha (tanben conegut coma Pèire lo Crudèl) en la guèrra civila que i aviá en aqueste país contra lo sieu fraire, aliat dels franceses. Per lo sauvar, Edoard de Woodstock demorèt meses en tèrras castelhanas e arribèt a la falhida. Pèire de Castelha prometèt las tèrras bascas de Biscaia a Edoard mas foguèt, fin finala, assassinat e Edoard de Woodstock aguèt pas ne la tèrra basca ne l’argent promés.
Just après se debanèt “la trason” de Limòtges, lo sètge anglés e lo sacatge d’una part de la vila. Recentas evidéncias istoricas an pogut provar que la chifra de mòrts foguèt pas tant nauta. Una carta posterior d’Edoard de Woodstock a Gaston Fèbus, Vescomte de Bearn e Comte de Fois, parla de prèp de 300 presonièrs – la guarnicion francesa ) e pas cap chaple d’abitants sens empara. Semblariá èsser doncas que lo cronicaire Froissart auriá parlat de 10 còps mai mòrts per balhar plaser als franceses. Cal remembrar que divèrses istorians posteriors arribèron a parlar de prèp de 17.000 mòrts quand Limòtges aguèt pas aquesta populacion fins 1750 !
Per tot aquò se pòt conclure qu’un dels episòdis mai òrres de la guèrra dels cent ans en Occitània, lo sacatge de Limòtges, auriá estat exagerat pels istorians franceses pendent los sègles XIX e XX. Totun, las recentas descobèrtas e l’analisi de l’istoriografia anglesa an pogut metre aquel chaple al sieu just luòc. Foguèt un chaple d’una vila lemosina, òc, mas benlèu coma d’autres assauts e sacatges d’autras vilas occitanas pendent l’epòca. Ne pejor ne melhor. E aquò òc, foguèt una de las causas mai importantas per crear lo subrenom de Prince Negre (un nom creat per los meteisses autor teatrals angleses al sègle XVI) per Edoard de Woodstock.
De còps, l’istòria es escrita pels venceires mas cal tanben s’ajustar a la vertat istorica, la vertat scientifica. Tota autra causa es parlar per parlar e pauc mai. Edoard de Woodstock foguèt, benlèu, un prince amb totas las caracteristicas bonas e malas dels princes de l’epòca, mas foguèt pas negre. La vila lemosina de Limòtges ne foguèt testimòni fa prèp de 650 ans.
Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
