La Primièra Guèrra Mondiala, la Granda Guèrra, foguèt provocada per divèrsas causas (la sobeiranetat d’Alsàcia e Lorena, la reparticion dels empèris colonials al continent african, las luchas nacionalistas de divèrsas nacions europèas per l’independéncia…), mas la beluga qu’incendièt tota Euròpa foguèt l’assassinat de l’archiduc Francés Ferrand, eretièr del tròn d’Àustria e Ongria a Sarajevo (alavetz una vila de l’empèri dels Habsborg) lo jorn 28 de junh de 1914.
La causa de la siuena visita a la capitala bosniaca amb la siuena femna Sofia, èra l’assisténcia a unas manòbras militaras. Lo grop nacionalista sèrbi Mlada Bosna (La Jove Bòsnia), que preteniá l’unificacion de totas las nacions eslavas del sud d’Euròpa, preparèt divèrses atemptats contra lo coble reial.
Un doble atemptat
Nedelko Cabrijnovic lancèt una bomba contra la veitura ont viatjava Francés Ferrand e la siuena femna, mas benlèu per un “marrit aponchatge” la bomba afectèt la veitura posteriora. Las autoritats prepausèron a l’archiduc la suspension de la visita, pr’amor que temián que lo coble reial poguèsse patir un autre atemptat. Mas Francés Ferrand e Sofia decidiguèron visitar los ferits a l’espital.
Gavrilo Princip, un autre membre de solament dètz-e-nòu ans de Mlada Bosnia, aprofechèt l’oportunitat, e quand la veitura reiala circulava al sieu costat, tirèt contra los archiducs. Francés Ferrand recebèt l’impacte mortal de la bala al còl, del temps que la siuena femna Sofia a l’estomac, sens possibilitats de salvacion.
Malgrat que Gavrilo Princip ensagèt de se suicidar per evitar confessar los noms dels autres companhs, foguèt detengut e condemnat a vint ans de preson. Pendent la siuena declaracion confirmèt las siuenas idèas de la creacion d’un grand estat qu’amassèsse las nacions eslavas de la Peninsula Balcanica e la supression del domeni austrian. L’Empèri dels Habsborg acusèt Sèrbia de l’implicacion en l’atemptat e menacèt amb la guèrra. Euròpa se dividissiá e començava la Granda Guèrra.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
