Leonardo da Vinci foguèt un grand artista, mas tanben un grand scientific, amb d’idèas e d’invencions que s’avancèron fòrça a la siá epòca. Per Leonardo, èra pas valida l’especulacion scientifica sens experimentar, tan tipica del periòde medieval. Leonardo defendiá l’experiéncia dirècta, per descobrir los fenomèns de la natura e poder explicar lors mistèris amagats fins alavetz. Per exemple, pels sieus estudis d’anatomia umana, atenguèt de cadavres d’executats per poder realizar d’experiéncias.
Aquela practica èra totalament enebida per l’estament eclesiastic, coma qualqu’unas teorias scientificas, e poiriá aver patit un jutjament davant la Santa Inquisicion e una probabla execucion, mas Leonardo èra plan ligat (e protegit) pels sieus mecènas, e atenguèt totjorn d’evitar aqueles jutjaments inquisitorials.
Quand Leonardo trapava un problèma, confiava pas totalament suls ensenhaments dels classics grècs e latins, coma èra la costuma en aquela epòca, nimai los escolastics medievals, mas qu’experimentava dirèctament per’mor de trobar el meteis la solucion. Un estudi fòrça interessant sus las proporcions umanas nos ofrís lo sieu gravat nomenat l’”Òme de Vitruvi”, ont resumissiá las proporcions perfièchas e idealas del còrs uman. Per Leonardo, lo còrs èra e funcionava simplament coma una maquina, e mai se foguèsse la maquina mai perfiècha de la natura.
Lo nòstre artista descriguèt amb un detalh impressionant los organs interiors del còrs uman, e mai se en qualqu’unes cases, sabèt pas descobrir las siás foncions. Opinava que los muscles foncionavan coma los cables, connectats als nèrvis, e aqueles al cervèl, e los membres del còrs se movián en seguint un efièch similar al de la palanca. Los sieus grabats, mostravan “un arbre de nèrvis que bassa dempuèi lo cervèl e lo copet, e qu’a travèrs de la colomna vertebral s’estend per de braces e de cambas”.
L’uman coma una part mai de la natura
Leonardo opinava que tot l’Univèrs fasiá partida de la natura, e doncas, meritava la dedicacion dels scientifics, del temps que qualqu’unes scientifics estudiavan solament plusors aspèctes o fenomèns. Lo nòstre protagonista estudièt Matematica, Geografia, Botanica, Anatomia, Mecanica, Astronomia, Fisica, Quimia, Meteorologia, Urbanisme e quitament Psicologia (coma, qualqu’unes escrits sieus sus las emocions umanas). Realizèt tanben d’estudis sus Gramatica, Eraldica e Musica, amb la creacion de nòus instruments musicals.
Lo sieu sòn a nivèl tecnologic e qu’atenguèt pas de culminar, foguèt la possibilitat que l’òme poguèsse volar. Leonardo opinava que l’òme podiá imitar los vòls dels ausèls. Segon la siá opinion “L’ala es un instrument que se compòrta d’acòrdi a de leis matematicas, un instrument que l’òme amb totas las siás coneissenças, possedís las condicions de bastir”.
Mas après divèrses assages que consideravan amb error que lo còrs uman podiá generar el meteis la fòrça motritz necessària per levar lo vòl, arribèt a la conclusion qué èra necessària qualqu’una sòrta de motor d’explosion per poder manténer sostengut un còrs en l’aire. D’autres modèls sieus desvolopats de manièra similara sègles posteriors èran l’elicoptèr, lo sosmarin, lo carri de combat e l’automobila.
Leonardo ofriguèt los sieus servicis coma engenhèr militar al pòrti de Milan, Ludovico Sforza, amb un model de carri de combat e d’autres espleches de sètge. Mas Leonardo da Vinci èra pacifista, d’acòrdi amb las anotacions dels sieus escrits, e considerava la guèrra coma una “baujum barbarina”.
Leonardo realizèt tanben d’estudis sus urbanistica, en tot elaborar de projèctes que, encara benlèu uèi, semblarián de malaisida execucion, mas se poguèsson venir una realitat, podèm pas dobtar qu’incorporarián una granda qualitat de vida pels ciutadans, coma l’idèa d’establir desparièras vias de transit dins de las vilas, unas per las personas e autras pels veïculs. Leonardo da Vinci foguèt una arma amb volontat de conéisser e descobrir e qu’encastrava a la perfeccion amb aquel nòu estil que la Renaissença difondiá progressivament.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
