Una de las questions abitualas pels istorians de Jerusalèm es assajar de respondre a la question sus cossí es possible qu’una vila, mal situada orograficament, qu’èra pas punch d’union de cap rota principala de caravanas, e que dispausava pas de recorses naturals, poguèsse venir una de las vilas mai importantas de l’istòria de l’Umanitat.
La siá complicada orografia justament facilitèt una bona defensa de la meteissa vila. La meteissa Bíblia explica que Jerusalèm foguèt pas conquistada durant la conquista iniciala menada a tèrme pel general Josuè, après la mòrt de Moïses. Explica tanben que la siá altitud e las siás muralhas, ajudavan qu’un grop de mainats e ancians foguèsson sufisents per la defendre de possiblas escometudas enemigas. Curiosament lo sieu nom significa la vila de la patz.
La vila restèt en mans dels Jebuseans, e foguèt pas fins a gaireben dos cents ans après, quand poguèt èsser conquistada pels ebrèus, jol reinatge del rei David. Aquel monarca convertiguèt aquela vila en la capitala del sieu reialme.
Las actualas muralhas de Jerusalèm son fòrça mai recentas, a causa de las multiplas conquistas e destruccions posterioras. Foguèt lo sultan otoman Soliman I lo Magnific (entre los musulmans recebiá lo nom de ”Lo Legislador”) quand foguèron bastidas las nòvas muralhas tre los ans 1537 e 1541. Onze inscripcions al bòrd de las siás desparièras pòrtas remembran aquel bastiment.
Soliman I modifiquèt pas practicament lo perimètre de las muralhas ja establit per l’emperaire roman Adrian l’an 135, après la Segonda e darrièra revòlta josieva contra l’ocupacion romana, e l’assag urbanistic de crear una nòva vila romana “Aelia Capitolina” sus l’anciana Jerusalèm. Qualqu’unes fragments poguèren èsser pasmens salvats dels bastiments del rei Eròdes (vèrs l’an 37 aC), lo governador Agripa (an 4 dC) e lo general musulman Saladin (l’an 1187, après la conquista contra los crosats).
Una Ciutat Vielha amb quatre quartièrs
Ongan, lo sieu perimètre abasta quatre quilomètres. Dins sieu trobam los quatre quartièrs de la Ciutat Vielha: lo crestian, l’ebrieu, lo musulman e l’armèni, e dispausa de sèt duberturas, que son ;
La Pòrta de Jaffa, una de las mai transitadas pels toristas, ponch de sortida vèrs la vila del meteis nom. Per contra, pels musulmans es nomenada en arabi “Bab al Khalil”, la Pòrta de l’Amic.
La Pòrta Nòva, fòrça recenta coma lo sieu nom indica, es de l’an 1889 e foguèt dobèrta per facilitar lo transit dins del quartièr crestian per òrdre del sultan otoman Abdil Namid II.
La Pòrta de Damasc, al bòrd de la carrièra Nablús, qu’iniciava una rota fins a la capitala siriana. Los musulmans nomenan aquela pòrta amb lo nom de “Bab al Amud”, tradusit per la Pòrta de la Colomna. Lo movement uman a l’entorn d’aquela pòrta es constant.
La Pòrta d’Eròdes. E mai se es pas verificat, supausam que la pòrta foguèt dobèrta jol mandat de la dinastia erodiana. Los musulmans la nomenan “Bab al Zahra”, la Pòrta de la Flor.
La Pòrta dels Leons, tanben fòrça transitada pels toristas. Los musulmans la nomenan “Bat Sitt Maryam”, la Pòrta de Santa Maria, en omenatge a la maire de Jèsus, mas los crestians la nomenan la Pòrta de Sant Esteve, pr’amor que segon la tradicion, Sant Esteve foguèt executat (lapidat) al costat d’aquela pòrta, segon explican los Actes dels Apostòls. Las execucions s’acostumavan a practicar als entorns de las vilas.
La Pòrta dels Magrebins, en arabi “Bab al Maghariba”, que facilita l’accès al quartièr musulman, e ont pendent de tempses ancians las primièras carrièras mai prèpas a la pòrta, èran pobladas preferentament per de musulmans magrebins.
La Pòrta de Sion, pels arabis “Bab al Nabi Daud”, tradusit coma Pòrta del Profèta David. Dempuèi d’aquela pòrta, situada près del Quartièr Armèni, podèm arribar al Mont Sion, ont es lo cavòt del rei David, conqueraire de la vila.
En recórrer las muralhas trobèm la nomenada Tor de David, mas manten pas cap de relacion amb lo rei ebrèu. Vertadièrament es un ancian minaret musulman de l’an 1655, amb un estil similar als de l’epòca dels Mamelocs e las Crosadas, al bòrd de l’Aubèrja de la Glèisa Anglicana e del Quartièr Armèni. En observant las muralhas de Jerusalèm, podèm assegurar que vertadièrament es una de las vilas amb mai istòria per mètre cairat.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
