Las Brugmansia son un genre de 10 espècias de la familia de plantas Solaqnaceae. Aquesta tanben es coneguda amb lo nom de Trompetas dels Àngels pr’amor de la forma de las sieunas flors. Pasmens, tanplan es celèbra per fòrça d’autres noms segon la region ont demòra.
La Brugmansia es una planta tropicala que pòt èsser trapada en desparièrs airals amb de clima tropical d’America centrala e en gaireben totes los païses d’America meridionala. A cada luòc a un nom desparièr. En Colómbia es celèbra coma borrachero o cacao sabanero, un nom tanben donat a qualcunas plantas del genre Datura. En Còsta Rica es nomenada “reina de la nuèch”. En Veneçuela es mai coneguda coma campanita. En Eqüador, Peró, Chile, Mèxic e Argentina tanben es coneguda amb lo nom de floripondio. En Republica Dominicana e Puerto Rico, fin finala, tanben a lo nom de flor de campana o campanilla.
Son d’arbrilhons o pichons arbres que pòdon arribar fins als 11 mètres de nautor e qu’an de besonh un sòl plan umit e fertil. Totas las parts d’aquesta planta son verenosas pels animals e tanplan pels umans pr’amor qu’an fòrça alcaloïdes tropanics coma l’escopolamina e l’iosciamina.
Las fuèlhas de Brugmansia son plan grandas e pòdon arribar plan als 30 cm de longor e 18 d’amplor. Las flors son tanben plan grandas e pòdon arribar als 30 cm de longor. Son d’abituda de color jauna o blanca maugrat qu’atanben pòdon èsser trapadas de flors de color ròsa, iranja o ròia.
Un perfum nuechenc
La flor de brugmansia lança lo sieu perfum cada nuèch per atraire d’insèctes nuechencs e de ratapenadas, los principals responsables de la pollinizacion d’aquela planta. Cèrtas espècias de brugmansia, pasmens, son mai pollinizadas per de colibrís pr’amor dels sieus fruchs.
La siá florason comença pendent la fin de la prima e contunha fins a la tardor. En d’airals plan cauds tanben pòt se debanar tanben en ivèrn. Aquelas espècias que demòran en d’airals plan nauts an de besonh, totun, de nuèchs umidas pr’amor que, se non, sortirà pas la flor se lo clima es plan caud.
Es plan coneguda coma planta verenosa e se òm la manja pòt morir. Sonque l’aver prèp dels uèlhs pòt ja provocar de pupillas màgers pr’amor de l sieu espandiment, car pòt entraïnar de midriasis e d’anisocoria.
Es enebida la siá venda en fòrça luòcs pr’amor qu’es manjada de còps sonque per s’amusar o encara en de ceremònias chamanas, pr’amor dels sieus alcaloïdes. Ça que là, cal remembrar totjorn qu’es una planta que pòt arribar a matar aisidament una persona adulta.
Lo consum ritual de Brugmansia es plan important dins lo chamanisme, mai que mai en qualcunas culturas indigènas de l’est d’Amazonas, coma en çò dels shuars o jibaros. Ailà tanben es lo centre de la cosmologia e de ceremònias ritualas chamanas de la nacion urarina.
Un article d’Andrés López*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
Aqueste article es tanben publicat dins Naturaleza Salvaje, un numeric de geografia e l’environament, que Sapiéncia n’a un acòrdi de cooperacion
