La naissença de la vida, un procès tròp complèxe e unic al còp, se debanèt en la Tèrra pendent lo nomentat Precambrian. Aqueste periòde, un dels mai longs de la planeta, se passèt tre ara fa 5 bilions d’annadas (çò es quand nasquèt la planeta) e fa sonque 570 milions d’ans. Foguèt lo moment de la naissença dels primièrs èssers pluricellulars e l’informacion de l’epòca es escassa: las primièras ròcas de la Tèrra son de fa 3,9 bilions d’annadas mas pauc mai se pòt saber.
Totun, la teoria geologica e biologica scientifica oficiala establís que fa d’aperaquí 2,5 bilions d’annadas i aviá a la Tèrra un supercontinent nomentat Rodinia que pus tard se desseparèt en d’autres mai pichons. Pendent la fin del Precambrian totes los continents tornèron s’amassar tornarmai.
Fòrça cambiaments climatologics e geografics cambièron lo relèu de la planeta. I aguèt, au mens, tres grandas glaciacions dont la pus anciana fa 2,3 bilions d’ans. En mai d’aquò, la glaciacion pus granda que jamai patiguèt la planeta tanben se debanèt pendent aqueste periòde: foguèt la que i aguèt tre ara fa 1 bilion e 600 milions d’ans. Fins alavetz i aviá pas d’oxigèn en l’atmosfèra e quora n’i aguèt se debanèt l’aparicion de la vida en la planeta, per primièr còp.
Las primièras cellulas
Las cellulas an de proteïnas, fachas d’aminoacids, d’ATP e d’ADN. Totes aqueles elements amassa an de carbòni e poiriá èsser que las primièras cellulas se formèsson sus la superfícia dels oceans de la planeta, qu’avián de temperaturas pus nautas qu’uèi lo jorn pr’amor que, sens d’oxigèn i aviá pas d’ozòn per protegir la Tèrra.
Apuèi, aquelas primièras cellulas primitivas comencèron profechar l’energia solara amb de fotosintèsi. Aital, avián d’idrogèn de l’aiga e l’energia del Solelh. Val pas dire qu’aquò se debanèt prèp de la còsta, ont l’aiga èra pas prigonda e i aviá pro de lutz.
Los primièrs èssers vius que produsián de fotosintèsi foguèron d’estromatolits, faches per d’anèls de pèira de calç amb de capas organicas tre los anèls. Los organismes èran de cianobactèrias conegudas amb lo nom de cianoficèas. Son estats trobats d’estromatolits pertot. E encara n’i a uèi a la planeta. Demoran en d’aiga blosa brica prigonda e forman d’escuèlhs prèp de la còsta, coma en la baia de Shark, en Austràlia. Los pus ancians an 2,8 bilions d’annadas d’edat e foguèron trapats en l’oèst australian.
Totun, de cercaires actuals pensan que i a qualqu’unes fossils qu’atanben poirián èsser d’estromatolits e qu’an 3,5 bilions d’annadas. Mas encara cal poder o confirmar scientificament. D’un autre costat, i aguèt mai e mai oxigèn a l’atmosfèra de la planeta. Aquò foguèt pas bon per cèrts organismes, que s’escantilhèron: aquò foguèt la primièr granda extincion de l’istòria de la Tèrra.
De nòvas cellulas nasquèron ara adaptadas a l’oxigèn, nomentadas de cellulas aerobicas. Qualqu’unas comencèron manjar d’autras cellulas. Amb mai d’oxigèn nasquèt la capa d’ozòn e la vida s’espandiguèt mai, fins la còsta dels continents.
Fa 1,2 bilions d’ans aquelas cellulas comencèron d’intercambiar ADN per se reproduire. Foguèron los primièrs èssers vius amb de reproduccion sexuala. Mas alavetz arribèt una extincion gigantassa qu’entraïnariá gaireben la desaparicion de la vida a la planeta. Se passèt fa 570 milions d’annadas e après aquel periòde la vida a la Tèrra cambièt per totjorn.
La Redaccion
