Pendent lo Precambrian i aguèt fòrça tèrratrems, a mai d’erupcions volcanicas que cambièron per totjorn lo paisatge de la planeta. Lo cendre dels volcans dins l’atmosfèra provoquèt un cambiament environamental drastic: lo clima venguèt plan mai frech e lo glaç envasiguèt la planeta tota.
Aquò foguèt la causa dirècta de la primièra granda extincion que patiguèt la Tèrra. Se debanèt fa aperaquí 570 milions d’annadas e quora finiguèt i aguèt fòrça regions dins los oceans sens cap tipe de vida. Foguèt una nòva escasença per d’autras espècias animalas que se desvolopèron lèu. Al còp, l’atmosfèra ara aviá mai d’oxigèn e tot un tipe nòu d’animals naissèt e cresquèt.
D’animals a Ediacara
Ediacara es una luenhana region australiana. E ailà i a las montanhas Ediacara amb de gigants depaus de fossils d’aquela epòca. Los animals que demorèron pendent la fin del Precambrian manjavan ja de matèria organica que i aviá sus la fanga dels oceans e mars de la planeta. I avián de vèrmes amb diferentas formas que marchavan pas gaire lèu pr’amor que caliá pas o far: i aviá brica predators.
Èran de vèrmes tubulars que filtravan l’aiga o d’equinodèrmes primitius, ancessors de las estelas de mar e atanben dels eriçons marins actuals. A mai d’aqueles i aviá d’autres animals que semblavan de medusas que podián marchar per tota l’aiga. Lors noms son tant exotics coma lors formas: Dicksonia, Spriggina o Charniodisans, Rangea, Pteridium e Tribachidium.
Pendent la fin d’aquela edat e la naissença de la seguenta edat terrèstra, lo Cambrian, lo paisatge tornèt cambiar: un solet continent amassava çò que uèi es America del Sud, Euròpa del Sud, Orient Mejan, Índia, Austràlia e Antartida. Mas tanben i aviá d’autres pichons continents al torn de Gondwana, lo continent pus grand.
Son çò qu’uèi nomenam Euròpa, Siberia, China e America del Nòrd (amb de tròces del Reialme Unit, Norvègia e Siberia). Lo nom per aquel solet continent foguèt Laurentia.
Lo clima venguèt tornarmai de mai en mai caud e las còstas tropicalas de cèrts continets tornèron aver de grands escuèlhs d’estromatolits. Maugrat aquò ara èran la noiridura de nòus animals pluricellulars e pr’aquò comencèron una cèrt declin que los menariá a lor situacion actuala.
Encara i aviá pas de plantas sus la tèrra e l’erosion provocada per l’aiga e lo vent foguèt gigantassa. La fòrça del vent doncas foguèt fòrça mai granda qu’uèi lo jorn. Aquò atanben entraïnava que fòrça tèrra èra lançada al mar e los cambiaments del paisatge marin mas atanplan terrèstre èran constants. L’edat del Cambrian demorèt fins 500 milions d’annadas.
La Redaccion
