HORATS NERI PRIMORDIAUS
Es horats neri primordiaus (PBH en anglés) son rèstes espaciaus que poirien s’auer format en er Univèrs mès ancian, fòrça temps abans dera aparicion d’esteles e galàxies. Son petites e denses entitats que, en teoria, poirien explicar bèri uns des mistèris mès dificils dera sciéncia actuau, com era matèria escura. Totun, enquiara jamès dengun podec ne trapar cap pròva.
Ara ua còla de cercaires confirmèc que i a un tipe de horats neri que devòren era planeta per laguens. Er estudi siguec dirigit peth scientifics De-Chang Dai e suggerís ua fòrça naua perspectiua ; es horats neri primordiaus poirien demorar amagadi laguens de planetes e meteòrs e encara ena Tèrra. Er estudi siguec publicat ena revista scientifica Physics of the Dark Universe.
Son objèctes ipotetics que poirien capturar o consumir de manèra parciau aguestes planetes en tot deishar estructures uedes o túnels fòrça petiti que poirien èster trapadi damb era tecnologia actuau. Son horats neri de PBH formats pr’amor de fluctuacions fòrça denses e se formèren pendent er Univèrs mès ancian.
Origina e caracteristiques
Era diferéncia damb d’auti horats neri, que nèishen pr’amor der escrancament d’esteles massiues, aguesti horats neri primordiaus poirien auer ua massa fòrça petita (entre quauqu’ues tones e enquia es mesures d’ua montanha). Açò compòrte parlar de horats neri fòrça diferenti pr’amor des sues abitudes e efèctes gravitatòris. E se formèren pr’amor dera densitat extrèma der Univèrs quan comencèc a espandir-se.
Atau, er estudi suggerís que poirien actuar coma « devoradi silenciosi » en tot chucar materiau ath sòn torn o encara en tot manjar es nuclèus liquidi d’ua planeta e dempús formar ua estructura ueda se eth materiau non ei pro resistent.
Ena Tèrra era recerca de microtúnels en d’arròques ancianes, veire o encara bastides poirie balhar ua evidéncia indirècta dera preséncia d’aguesti horats neri primordiaus. Se ua persona podèsse trauessar aguesti objèctes solids, deisharie un túnel fòrça prim proporcionau ath sòn radi de Schwarzschild, e poirie èster vist damb un microscòpi optic. Açò ajudarie a diferenciar-los des impactes de micrometeòrs, que deishen cratèrs e non tunèls.
En Sistèma solar, i a meteòrs coma Bennu e Ryugu, damb ua densitat fòrça baisha que tanben poirien ajudar a trapar horats neri primordiaus. E cau trapar ce perqué venguèren horats neri primordiaus. Era sua estructura hè referéncia a amassades d’arròques, povàs e lordères sonque units pera gravitat. E explique ce perqué bèri uns meteòrs an ua densitat fòrça mès baisha.
Er estudi aufrís tres scenàris possibles entara formacion de planetes e meteòrs ueds pr’amor dera interaccion damb un horat nere primordiau. Eth prumèr parle d’ua planeta que pòt formar-se ath torn d’un petiti PBH o capturar-lo dempús dera sua formacion e açò ajudarie ath PBH a demorar barrat en nuclèu der objècte espaciau.
Eth dusau scenàri ditz que, un còp capturat eth PBH, aguest comence a chucar shinhau a shinhau eth nuclèu centrau, mès dens qu’era capa extèrna. Se era capa ei pro resistenta era estructura demorarà establa dempús de crear un objècte ued.
Fin finau, eth tresau scenàri afirme que, se eth nuclèu liquid se solidifique abans d’èster chucar peth PBH, demorarà un ued entre era capà exteriora e es rèstes deth nuclèu. Açò, ei sonque teoric, mès poirie explicar bères ues estructures intèrnes estranhes ja observades en bèri uns meteòrs.
D’un aute costat, era possibilitat dera existéncia de planetes uedes ei fòrça misteriosa, pr’amor qu’es cercaires analizèren era relacion entre era densitat superficiau e era tension que pòt patir eth materiau entà conéisher quini materiaus pòden auer ua estructura ueda ath torn deth PBH.
Diuèrsi materiaus coma eth qüars, eth hèr o encara eth granit an proprietats fisiques que poirien èster ideaus. Mès era estabilitat en aguestes planetes uedes depen tanben d’auti factors, coma es mesures deth horat nere e era composicion dera nuclèu consumit.
Aguest modèl tanben preditz que bèri uns cossi celestiuaus mès petiti, coma meteòrs o lunes, pòden auer mès aguestes caracteristiques pr’amor qu’es sòns nuclèus son mès simples e qu’era gravitat menor. Son ideaus entara cerca d’evidéncies.
Túnels formadi per horats neres primordiaus en meteòrs
Er impacte d’un horat nere primordiau contra un meteòr sonque pòt crear túnels dreits laguens der objècte en tres moments ; abans dera interaccion, quan eth PBH ei pròp deth meteòr. Quan trauèsse eth meteòr e eth PBH cree un túnel dreit e era sua seccion transversau ei proporcionau ath radi de Schwarzschild deth horat nere e pòt èster fòrça petit. Era composicion deth meteòr solament demorarà establa se ei pro resistent. Mès aguesti fenomèns poirien èster observadi damb era analisi de meteòrs deth Sistèma solar e balharien ua pròva dera interaccion damb eth PBH.
A mès d’açò, es cercaires confirmèren que diuèrses civilizacions extraterrèstres poirien usar es PBH. Poirien bastir estructures redondes ath torn de horats neri petiti entà cuèlher energia a trauèrs dera radiacion d’Hawking. E maugrat qu’era tecnologia actuau non ei pro entà poder observà’c, es cercaires afirmen que, aumens teoricaments, açò se poirie hèr.
Mès era escasença de trapar un PBH damb aguesta metodologia ei fòrça baisha. Totun, es cercaires demanen poder explorar aguest camin pr’amor que, damb era tecnologia actuau, ja se poirie començar damb un microscòpi optic entà sajar de trapar túnels microscopics en objèctes ancians. E açò poirie ajudar e fòrça era sciencia actuau entà auer es prumères pròves aué.
Era Redaccion
Fotografia principau: Hipydeus/CC
