Un còp d’uèlh rapid a un grop de bufles africans poiriá far pensar qu’es un mamifèr nòmada, dirigit per de mascles, e que s’amassa en grand nombre pr’amor que la siá carn poiriá sonar fòrça predators. Mas res es mas luenh de la realitat, car lo bufle es un animal que demòra totjorn dins lo quite territòri (los mascles), que la majoritat dels grops nomadas son de joves e de femèlas, e qu’es pas important lo sèxe a l’ora de dirigir lo grop; lo cap del grop pòt èsser plan un mascle o una femèla, aquò depend totjorn de la siá experiència pròpria e la coneissença del territòri. E sonque pòt lo caçar, franc de l’òme; lo leon.
D’efièch lo bufle african (Syncerus caffer caffer), tanben conegut coma bufle del Cap, aperten a una espècia que segon mai d’un cercaire se pòt devesir al còp en tres sosespècias (en Africa), lo bufle del Cap o bufle de savana, lo bufle de l’Oèst e lo bufle nan de bòsc. A mai d’aquò, i a tanben divèrsas espècias de bufle al continent asiàtic mas son totjorn pus pichonas car lo bufle del cap es l’espècia pus granda de totas.
Coma en Africa, ont sonque pòt èsser caçat e aquò segon la region, pel leon, lo bufle d’Asia tanben pòt èsser caçat mas solament per un predator; lo tigre. Aquò es plan normal pr’amor de las siás mesuras: un bufle del Cap es un animal gigantàs car un mascle adult pòt arribar a pesar entre 700 e 1000 Kg (las femèlas serián pus pichonas, amb una mejana de 500 Kg). Pòt far fins a 1,70 mètres e aver una longor de fins a 3,50 mètres (per 1,40 de nautor e 2,50 m de longor en las femèlas). Lo bufle asiatic poguèt èsser domesticat. Lo bufle african, pr’amor del sieu caractèr jamai.
E, malgrat que la siá velocitat a l’ora de fugir de cèrts predators o enemics siás pas gaire nauta, çò es entre 30 e 50 Km/h, es pro per daissar endarrièr cap possibla ataca. La majoritat dels còps lo bufle decidís fugir malgrat la proteccion tras que nauta que pòt aver quand es dins un grop amb desenats de bufles. Mas tanben se pòt debanar una ataca per part dels mascles que tanben defensan los mai joves e las femèlas se son atacats, per exemple, per de leons.
Aquò entraïnariá un mamifèr bovin (e foguèt jamai l’ancessor del buòu domèstic coma òm poiriá plan pensar), qu’es fòrça mens rapid que d’autres erbivòrs de la savana. Mas lo bufle es un animal plan massís, musclat e fòrt e qu’a de còrnes que pòdon arribar fins als 1,5 mètres de longor. Pr’amor de tot açò òm pòt dire (e aquò es confirmat per totes los etològs e estudioses de la femna africana) qu’es un dels mamifèrs pus dangieroses de la savana e que pòt aucir una bèstia granda coma un leon o un caçaire aisidament.
L’origina primièr del bufle african seriá lo bufle d’Asia. Fa fòrça temps qu’aquel erbivòr s’espandiguèt dempuèi ailà vèrs d’autres continents, dont Africa. Puèi començarián a se donar plusor diferéncias geneticas e mai e mai sovent, fins que nasquèt, al costat de las autras espècias africanas, lo bufle del Cap, l’espècia màger de totas las espècias de bufle de tota la planeta.
L’espandiment del bufle
Malgrat lo nome de bufle del cap, lo bufle african de savana s’espandiguèt plan pels espacis dubèrts als sud de Sahara. Sonque los territòris amb de selva al centre e l’oèst del continent foguèron conquistat pel bufle de l’oèst african e lo bufle nan de bòsc o bufle de selva. Fins a l’an 1900 demorava en un sens fin de païses dins Africa, mas patiguèt la pèsta del buòu (domèstic) que los europèus avián menat al continent amb l’elevatge. Las cronicas de l’epòca parlan de centenats de milièrs, benlèu milions de bufles mòrts pr’amor d’aquela malautiá pas naturala en Africa. Uèi, malurosament, lo bufle del Cap sonque demòra al sud e a l’èst d’Africa.
Lo caractèr coleric del bufle (totjorn segon lo vejaire uman) entraïna de manièra annadièra mai de 200 mòrts. Aquò es mai encara que los umans caçats o atacats per de leons, leopards e d’autres predators de la savana. Lo fach es que lo bufle african ataca sovent quand se sentís menaçat. E aprés començar a atacar, pas degun pòt pas l’arrestar se i a pas un arma prèpa.
Lo còrne del bufle es, en mai d’aquò, una tras que poderosa arma de defensa. Son units per la basa e patisson una curvatura vèrs en naut de’n primièr e vèrs en defora puèi (que tanben pòt se dirigir vèrs endarrièr). Òm poguèt registrar lo recòrd de longor d’ambedós còrnes en 164 cm, çò que pòt donar una idèia d’aquel tipe d’arma naturala que lo bufle a. totun, los còrnes son pas formats pro fins que l’animal a 5 o 6 ans d’edat e la basa demòra pas pro forta fins qu’aquel erbivòr a entre 8 e 9 annadas.
Lo bufle es, per contra, un dels erbivòrs, que poguèron capitar melhor al long de la recents istòria evolutiva africana. Aquò arriba pr’amor que pòt demorar plan en de territòris pròches a fònts d’aiga coma de paluns, fluvis e lacs, mas tanben en d’autres territòris pas tant umids, coma l selva, de bòsques o encara la savana o las montanhas d’Africa. Malgrat tot aquò, lo bufle preferís se pòt causir, de territòris amb fòrça vegetacion e arbres mas tanben es plan agachat dins la savana. Lo bufle, coma lo zèbre, depend de l’èrba mai longa, e, per ansin, d’en primièr devon manjar l’èrba los bufles e los zèbres, e puèi d’autres erbivòrs e antilòps, qu’arribaràn pus tard. La gasèla seriá dels darrièrs erbivòrs que manjariá aquela noiridura car se noirís, sustot, d’èrba cuèrta. Benlèu pr’açò quand i a una amassada de bufles femèlas e joves demòran pas gaire dins lo quite luòc e sonque los mascles adults e vielhs demorarán dins son territòri pr’amor qu’es situat, benlèu, prèp d’una fònt d’aiga segura.
Lo solet predator conegut del bufle african, franc de l’òme, es lo leon. Aqueste carnivòr, totun, caça pas sovent de bufles, e semblariá que se aquò se debana, depend mai de la region o l’aprenentatge de maires a filhs. Sens aquò lo leon caça pas sovent de bufles africans, car es plan dangierós d’o far.
D’efièch, un leon o leona solet pòt pas o far e a de besonh l’ajuda d’autres leons (aumens tres o quatre) per atacar un bufle e capitar a l’ora de l’aucir. Quand aquò se passa encara pòt passar sovent qu’un o divèrses leons demòran plan nafrats per l’ataca del bufle, çò que donariá tanben una idèia de la brava lucha entre ambedoas espècias en aquel moment. A mai d’aquò, sonque de crocodils gigants foguèron agachats en tot caçar de bufles. Pas cap autre predator african (de leopards, de licaons, d’iènas), pòt l’atacar e capitar. Benlèu pr’açò los cercaires confirman qu’es un dels erbivòrs pus fòrts de la savana africana.
Una vision estonanta
L’aimant de la natura o lo cercaire que pòt s’acostar a un grop de bufles africans uèi lo jorn demorarà, solide, estonat, pr’amor de l’scèna qu’a davant los uèlhs: una amassada de desenats, benlèu centenats de bèstias negras gigantassas, qu’arrèstan de menjar èrba quand agachan un uman o un predator pròche e que pòdon atacar amassa lèu lèu. Lo bufle es uèi considerat per la majoritat d’entrepresas de safari internacionalas coma un dels grands cinc mamifèrs qu’òm pòt veire e puèi se considerar urós. Lo bufle es, al costat d’autres mamifèrs un animal legendari, coma lo leon o l’elefant.
Quand un grop de bufles considera que i a una menaça balha l’alèrta a tot lo grop. Los mascles demoraràn sens far cap movement mas inquiets. Mai endarrièr demoraràn las femèlas e los bufles pus joves se situaran al centre del grop. Es lo luòc pus segur e ont los predators jamai arribaràn. E quand los mascles començan a bufar per avertir que l’ataca de tot lo grop es pròche, lo cercaire o lo fotograf auràn fòrça paur. Mai encara se l’uman es un caçaire. La direccion de l’ataca d’aquel grop de bufles es jamai coneguda e aquò convertís lo bufle en un erbivòr doncas tras que dangierós. Mas lo bufle es pas un animal violent. Ataca pas totjorn. Sonque o fa coma defensa quand se sentís menaçat. Levat d’aquò, es un mamifèr aimant de la patz e òm encara pòt arribar a diré qu’es tanben un erbivòr timid.
Los mascles que demoraràn davant del grop son pas gaire vielhs. Son d’adultes que son arribats al grop fa pas gaire e benlèu pr’amor que los autres marchan en direccion a una fònt d’aiga. Los bufles mascles de mai edat an totjorn lo sieu pròpri territòri e sonque l’abandonan pendent lo ser, pr’amor que son a la recerca d’aiga. E pòdon pas coincidir amb d’autres mascles o un grop de femèlas e joves.
Aver un territòri pròpri entraïna pas pel bufle african èsser un animal territorial. Malgrat tot çò qu’òm pensa, lo bufle es brica territorial e quand un mascle solitari dintre dins lo territòri d’un autre bufle adulte aquel fa pas res. L’ataca pas. La majoritat dels còps çò que farà es l’acompanhar fins al territòri d’un tresen bufle. Que farà çò de meteis pr’amor que totes van a cercar d’aiga. E totes an una causa comuna: la set.
La majoritat dels còps lo bufle assajarà tanben d’aver una fònt d’aiga pròpria, o aumens de fanga, dins lo sieu territòri. Òm pensa plan se pensa qu’aquò es pas totjorn possible. E pr’açò los bufles devon crosar lo territori d’autres bufles. Se lo bufle es urós e pòt se banhar en de fanga ganharà fòrça santat car aital es cossí lo bufle african lucha contra un sens fin d’insèctes e parasits que l’atacan jorn aprés jorn e que, de còps, pòdon arribar a li provocar la mòrt. L’autre biais que lo bufle a per luchar contra aqueles insectes son los aucèls, pr’amor que i mai d’una espècia especializada en arribar a demorar sus l’esquina d’aquel gigantàs mamifèr per aucir e menjar los parasits. E semblariá que lo bufle coneis plan çò que l’aucèl fa, car jamai l’ataca e lo daissa totjorn far.
De mascles solitaris
Segon los cercaires qu’estudièron lo bufle african, la causa principala per la conducha solitària dels bufles mascles adultes serián las siás pròprias mesuras. Es conegut qu’un mascle adulte uèi lo jorn pòt arribar a pesar fins a una tona de pes. Mas l’òme, a travèrs de la caça dels bufles al long dels darrièrs dos cent ans, provoquèt una evolucion o selleccion naturala invèrsa, çò es, auciguèt e cacèt los espècimens pus grosses. E aquò vòl dire que lo bufle african èra fins pas pas gaire encara màger.
Cossí que siá un bufle mascle adulte desvolopat seguís pas plan un grop de bufles e li cal demorar solet dins lo quite territòri. Ailà déu poder trapar, totun, d’èrba nauta fresca, de seguretat per poder dormir plan pendent la nuèch e un pauc d’arbres per trobar refugi pendent la sason mai cauda. Aquò es un pauc de fanga e d’aiga faran d’aquel territòri un espaci ideal per un bufle african, que sonque visitarà de grops amb mai espècimens sonque d’un biais irregular.
Pasmens, aquel bufle solitari nasquèt dins un grop de bufles amb de femèlas e de bufles joves pas adultes. E coneis plan cossí defend lo grop als pus flacs. Car lo bufle african tanben es conegut coma un animal solidari. Quand un predator comença a atacar un bufle, se n’i a mai, l’ajudaràn. Dobtarà pas a l’ora d’atacar e aucir lo predator o l’enemic per assajar de sauvar l’especimèn atacat. Pas gaires erbivòrs fan aquò. E pr’açò òm pòt diré d’un biais segur (car aital foguèt agachat plusors còps pels cercaires, e tanplan pels caçaires) qu’es un mamifèr solidari. Aquò es caracteristic del bufle african. E tanben estonant.
Uèi l’espandiment de l’agricultura, de la pròpria espècia umana, de la caça dins los pargues naturals (un caçaire pòt arribar a pagar encara fins a 130 000 euros per poder caçar un bufle pr’amor qu’es una bèstia tras que dangierosa) e las malautiás de l’elevatge son una menaça per aquesta espècia. Òm pensa que n’i poiriá aver aperaquí 500 000 especimèns de las tres espècias africanas, uèi lo jorn. Fa pas gaire, pendent la fin del segle XX, n’i aviá mai d’un milions. E pr’açò uèi es considerat una espècia mamifèra africana menaçada, mas pas d’un biais grèu.
Sonque la fin de la caça legala (organizada pels pròpris govèrns e pargues naturals africans per l’argent que dòna) pòt ajudar a suenhar d’un melhor biais e protegir d’una manièra eficaça una espècia fòrta, brava, e qu’a pas paur de cap predator. Seriá trist que lo sieu futur foguèsse cuèrt pr’amor que foguèt una víctima mai de l’extincion general d’animals e vegetals que patís, uèi lo jorn, la planeta, pr’amor de nostra espècia.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
