Òm poiriá dire plan qu’es un dels mamifèrs pus bèls de la planeta, malgrat èsser carnivòr. Son pelatge, per malastre, foguèt la causa que foguèsse caçat gaireben fins a l’extincion al long del sègle XX. Uèi lo jorn, pasmens, la sieuna situacion es un pauc melhor que fa decadas e pòt arribar a èsser dich qu’es lo grand felin que n’i a mai en Africa. En defòra d’aquel continent, totun, la sieuna situacion actuala es fòrça critica.
La beutat del leopard foguèt çò qu’entraïnèt pendent lo sègle XX la sieuna caça per tota Africa. I aguèt d’annadas que sortiguèron fins a 50 000 pèls de leopard d’Africa. Ça que la, pendent la segonda mitat d’aquel sègle la majoritat de païses occidentals, dont Estats Units, enebiguèron la dintrada de pèls d’aquel bèl carnivòr african. Uèi lo jorn encara es secutat per l’òme e tanben es caçat pels braconaires mas sonque coma trofèu de caça e pas pus per sa pèl. Per astre.
La beutat d’aquel felin carnivòr poiriá plan venir de son pelatge mas tanben de la forma de caçar, tras qu’estonanta per l’observaire scientific, e mai encara per la preda. Pr’amor que pòt caçar coma fan d’autres felins, coma los leons, çò es en tot assajar de s’aprochar pauc a cha pauc a la preda per, quand i es pro pròche, sautar per assajar de la capturar e la tuar lèu. Mas que tanben a una autra manièra de caçar : seriá dempuèi la nautor d’un arbre, en tot s’amagar e esperar l’arribada de la preda de la manièra pus aisida qu’òm pòt imaginar.
Val pas dire qu’ambedoas tecnicas de caça del leopard dependon de la topografia del terren. Per ansin, en de territòris mai pròches a la selva lo leopard usarà aquela segonda tecnica en tot caçar dempuèi un arbre. Ça que la, en d’environaments ont i a pas tants arbres, lo leopard caçarà pas sovent en tot s’amagar darrièr los branquilhons que i a, coma fa al desèrt del Kalahari e de tèrras vesinas.
Abans, sens d’umans, lo leopard (qu’abita pas sonque en Africa mas tanben al long d’Asia dempuèi lo Mediterranèu fins a China e Siberia) caçava, mai que mai, pendent lo jorn. Uèi la costuma generala es caçar pus de manièra nuechenca pr’amor qu’aital es mens pertorbat per d’autres predators que pòdon plan li raubar la preda aprés la caçar nimai per l’òme.
Benlèu pr’aquò lo leopard, qu’a una fòrça tras qu’estonanta (car pòt menar en naut d’un arbre una preda de mai de 100 quilogramas de manièra aisida) menarà la preda caçada en naut d’un arbre, benlèu a 7 o 8 mètres de nautor, per arrestar que leons mas tanben d’iènas pòscan li raubar aquela. Quand i a pas cap d’arbre prèp, çò que fa lo leopard, la majoritat dels còps, es sepelir la preda darrièr d’un arboç o branquilhon per tornar a manjar aisidament al long d’una setmana.
Un predator amb fòrça enemics
Aquò se debanariá aital pr’amor que lo leopard a un sens fin d’enemics. En defòra d’Africa lo sieu principal enemic es lo tigre, mas que tanben o pòt èsser l’ors segon la region geografica. En l’ancian continent, ça que la, de leons, mas tanben d’iènas, de licaons, de guepards o encara de voltors pòdon l’atacar e l’aucir se es trapat.
La concurréncia doncas entre aqueles felins se seriá demorada pendent de centenats de milièrs d’annadas e aquò convertiriá pas lo leopard en preda, car ailà ont pòt o far tanben agís coma un vertadièr superpredator; çò es que quand pòt el tanben aucís e manja d’autres predators pus pichons, coma lo chacal, lo gat salvatge o de crocodils (malgrat que lo crocodil tanben pòt manjar lo leopard).
La maire leopard, quand a pichons, deu èsser totjorn alèrta, car los leons atacan sovent los leopards e se tròban los pichonèls los tuaràn de segur, sonque per arrestar la concurréncia felina a l’airal. Lo leopard tanben agís de la quita manièra, e quand tròba de pichons leons en la savana tanben los aucirà e los manjarà.
D’efièch, la concurréncia demest leopards e leons es gigantassa. Ailà ont se pòt arribar a dire que lo senher del territòri es lo leon, coma lo replanat del Serengeti, lo leopard es brica trapat. Mas tanben se debana çò de contrari, çò es dins una region ont i a fòrça arbres i a pas gaires leons e lo leopard serà alavetz lo vertadièr senher d’aquela region. Benlèu aquel fach auriá entraïnat qu’en cèrts païses africans, coma en Benin, lo leopards aguèt totjorn lo títol de Senher de la Selva per rapòrt al Senher de la Savana qu’es lo leon. Çò qu’es segur es que son doas espècias enemigas a mòrt.
La dièta del leopard es divèrsa. Pòt caçar e manjar de pichons de guepards, de crocodils, de sèrps, de primats (papions e cercopitecs mai que mai), de gasèlas e d’antilòps, mas tanplan de peissum, de pòrcs salvatges africans de tota sòrta, de damans e fins de zèbras.
La sieuna vida mejana poiriá èsser situada demest los 10 e los 13 annadas quand viu en estat salvatge. Dins un pargue zoologic, totun, n’i aguèt plusors qu’arribèron a viure prèp de 25 ans, un fach considerat brica abitual.
Quand parlam de predas coma los faquoquièrs (de pòrcs salvatges africans) o de primats coma los papions, cal benlèu soslinhar que lo leopard utiliza de tecnicas especialas e diferentas a l’ora de caçar aquelas predas.
Lo faquoquièr sonque pòt èsser atacat per darrièr se lo leopard vòl pas èsser tanben atacat. Cal lo nhacar per darrièr e assajar de lo tuar amb un còp de pauta (lo leopard a d’arpas plan dangierosas). Lo papion, d’un autre latz, sonque pòt èsser atacat quand demòra isolat. Per ansin, lo leopard esperarà se a espepissat un especimèn flac amagat darrièra la vegetacion. Lo tropèl de papions, fin finala, daissarà endarrièr aquel especimèn, que serà atacat pel leopard que l’aucirà en tot li atacar lo còl. S’es pas aital un leopard jamai atacarà un tropelat de papions, car an la costuma de marchar en formacion barrada e plusors mascles adultes poirián tuar un leopard aisidament.
Car lo leopard es un felin carnivòr mas a pas una talha giganta. Normalament fa d’aperaquí 150 cm de longor e puèi a una coa que pòt arribar prèp del metre. Sa nautor mejana es de 70 cm e los mascles son sovent mai grosses que las femelhas. Lo tipe de leopard tanben es desparièr segon la region, car en Etiopia i a de leopards que son totalament negres e en Africa del Sud e Namibia son coneguts per aver una talha pus pichonèla.
Lo carnivòr pus bèl
Benlèu sonque la figura del guepard, pus estilizada, poiriá èsser restacada amb la del leopard a l’ora de parlar sus la sieuna beutat. Es un carnivòr doncas tras que bèl e qu’a una vision estonanta. Pòt veire plan pendent lo jorn e encara melhor pendent la nuèch, car pòt veire fins a tres còps mai que l’uman pr’amor del tipe d’uèlh qu’a. A mai d’aquò, la sieuna ausida es tanben fòrça mai bona car pòt ausir plan de sons situats demest los 15 000 e 5 000 cicles/segonda.
Dempuèi que foguèt classat scientificament per primièr còp al sègle XVIII l’òme creguèt que lo leopard e la nomenada pantèra negra èran doas espècias desparièras. Uèi l’etologia confirmèt que la pantèra negra es un tipe mai de leopard que patiguèt una mutacion genetica benlèu pr’amor del sieu environament: la selva pus prigonda.
D’efièch es sauput qu’es una mutacion genetica recessiva, çò es que l’amassada d’un leopard amb un pelatge normal amb un autre de negre (çò que totes coneissèm popularament coma de pantèras negras) sonque donarà un autre leopard negre se ambedós parents an lo pelatge negre. Totun, qu’en las regions on i a de pantèras negras (çò es de leopards qu’an lo pelatge pus escur) la majoritat an aquela mutacion e los leopards amb un pelatge pus clar son pas trobats sovent, çò que poiriá confirmar qu’es una adaptacion geografica a d’environaments amb fòrça arbres e vegetacion, coma la selva, del còp que cal pas o far en d’autres, coma la montanha, la savana o encara lo desèrt.
Un leopard mascle e un leopard femelha pòdon se trapar al long de tot l’an. Son d’animals que son brica gregaris mas seràn amassa al long d’una setmana de manièra annadièra. Aprés, la majoritat dels còps lo mascle marcharà mas pas totjorn. Tres meses puèi la femelha aurà demest 4 a 6 pichonèls, que ne moriràn gaireben la mitat (e seràn manjats per la maire per empedir que l’odor mene encara d’autres predators). Sonque un o dos subreviuràn e tres meses puèi ja marcharàn aprés la maire en tot assajar d’aprene a caçar. D’aperaquí 13-14 meses aprés la naissença se n’anaràn a viure solets, sustot los mascles, car un leopard adulte daissarà jamai viure un autre leopard jove se vòl s’amassar amb la sieuna maire. Cal marchar o èsser aucit. Quand aurà un territòri pròpri i poirà viure tanben una femelha e serà pus grand (50 Km2) o mens en tot dependre de la caça e d’autres predators coma lo leon.
Una espècia menaçada
Mai d’una organizacion internacionala considèra lo leopard coma una espècia menaçada. Se abans se pensava que i aviá fins a 30 espècias diferentas, uèi es conegut que sonque ne demòran 8 e una soleta en Africa. De donadas recentas confirmarián qu’es un carnivòr que sonque demòra al 25% del territòri que viviá fins fa gaire.
L’origina del leopard seriá pas africana mas lo centre d’Asia. E l’epòca que nasquèt fa demest dos e un milions d’annadas. Los fossils de leopard pus ancians trapats en Euròpa (ont visquèt fins fa solament 24 000 ans) aurián una edat cèrta de 600 000 ans. Pasmens, lo leopard es una espècia que patiguèt una extincion totala en fòrça regions de la planeta, coma la peninsula del Sinai o encara en Africa, al Marròc, o l’illa de Zanzibar, ont i demorava fins fa gaire annadas.
En defòra d’Africa la situacion del leopard seriá e mai critica: en Arabia sonque ne demorarián benlèu 250 especimèns salvatges e demest 100 e 50 en Oman. Pasmens, encara i a dos resèrvas mondialas de leopards a la planeta ont, malgrat que tanben ailà es menaçat, la situacion de la populacion de leopards qu’ailà demòra seriá pas tan critica: Índia e Africa.
E òc, car en Índia de donadas recentas confirman qu’encara i auriá d’aperaquí 14 000 leopards. Mai encara en l’Africa situada al sud del desèrt del Sahara: 700 000 especimèns; un fach fòrça rar en un mamifèr carnivòr uèi lo jorn. E cossí ?
Benlèu per la capacitat qu’a lo leopard de viure en tota sòrta d’environaments; en Africa pòt viure en de selvas mas tanben a la savana, en de paluns e tanben en de ribièras. Al desèrt o prèp (malgrat que necessita beure fòrça aiga cada dos o tres jorns) d’aquel e tanplan en la nauta montanha. E aquò es un fach que se debana pas en d’autras espècias de felins coma en çò del leon o del guepard.
En mai d’aquò, es pus pichon qu’aqueles, çò qu’ajuda pus a l’ora de fugir d’autres predators o encara de l’òme. A mai, pòt s’amagar melhor que d’autres grands mamifèrs (pr’amor benlèu pr’amor que pòt montar aisidament als arbres o fugir dins la vegetacion prigonda) e aquò tanben auriá ajudat l’espècia a evitar l’èsser uman se pòt per subreviure.
Fins ara aquel fach l’auriá ajudat plan a subreviure. Sonque podèm demanar que la situacion contunhe aital o melhor. Per ansin poirem nosautres e los nòstres filhs, contunhar de gausir a l’ora d’espepissar un animal qu’es tras que bèl: lo leopard african.
Un article de Christian Andreu*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
