EURÒPA

Euròpa es un satellit de la planeta Jupitèr, lo pus pichonel dels quatre satellits d’aquela planeta. Foguèt nomentat aital pr’amor de las conquistas amorosas de Zèus, lo dieu grèc. Simon Maris suggeriguèt lo nòm d’Euròpa aprés descobrir lo satellit. Totun, aquel nòm foguèt pas usat fins a mejan sègle XXen.

Euròpa es facha bàsicament de ròcas silicèas. Es caperat per mai de 100 Km d’aiga (de glaç e d’aiga jos lo glaç). De donadas recentas confirmèron que lo satellit crea un camp magnetic pr’amor de Jupitèr e aquò entraïnariá tanben una mar d’aiga salada. Segon mai d’un cercaire tanben i poiriá aver un pichon nuclèu de fèrre laguens.

La superfícia d’Euròpa es fòrça plana. I a pas gaire accidents geografics amb mai de divèrses centenars de mètres de nautor. Las linhas espepissadas sus la sieuna superfícia semblariá qu’an coma causa la diferéncia de radiacion solara. Tanben i a paucs cratèrs. Sonque tres an un diamètre màger de 39 Km. Pwill es lo pus celèbre. La diferéncia de radiacion solara o albedo es una  de las màgers de totas las lunas de Jupitèr. Aquò poiriá entraïnar una superfícia jova e activa; aperaquí 30 milions d’ans.

Un mond glaçat

Per ansin, la sieuna superfícia semblariá un ocean glaçat e òm pensa que dejòs i a tot un ocean liquid caud. La temperatura de la sieuna superfícia es d’aperaquí -163ºC en l’eqüator e de -223ºC als pòls. Los màgers cratèrs son plens de glaç e òm pensa que la capa de glaç poriá s’espandir entre 10 e 30 quilomètres e l’ocean que i a dejós poiriá arribar a aver 90 Km de prigondor.

Benlèu çò de pus caracteristic d’Euròpa son las linhas escuras que i a sus la sieuna superfícia. Semblan de glaç marin de la Tèrra. Un espepissament pus prigond confirmariá que las sieunas ribas patiguèron de movement -fins a 20 Km-. La linha centrala pus clara seriá estada formada per d’erupcions volcanicas d’aiga a pression e que demorèron pus caudas dins. Es un efièch que tanben s’es estat debanat en la Tèrra, al rift marin.

Aquelas linhas an coma causa tanben las marèas provocadas per Jupitèr. Òm pensa que la superfícia d’Euròpa se mòu fins a 30 m entre la marèa nauta e la marèa bassa. A mai d’aquò, las linhas pus ancianas semblan plan mai diferentas. Aquò auriá coma causa que la superfícia aguèsse patit una rotacion pus rapida que en l’interior de la luna, un prètzfach plan possible, pr’amor que l’ocean d’Euròpa provòca de cambiaments de la gravetat en la siá superfícia. Es una superfícia que pòt cambiar plan cada 10.000 ans per rapòrt a l’interior de la meteissa luna.

I a de cercaires que confirmèron que i poiriá aver de vida jos lo glaç, cossí se debana als oceans pus prigonds de la planeta blava o al Lac Vostok, en Antartida. Totun, es una ipotèsi que foguèt jamai encara demostrada. La mission Galilèu (2003) finiguèt en Jupitèr pr’amor qu’òm voliá pas qu’Euròpa patiguèsse cap contaminacion terrèstra. Aquò auriá arrestat poder conéisser jamai se i aguèt de vida biologica en Euròpa o se n’i a encara. Un recent estudi scientific confirmèt qu’en Euròpa i a fòrça aiga e qu’aquela a fòrça oxigèn, mai encara qu’als oceans terrèstres. E aquò poiriá ajudar los microorganismes a viure plan. E benlèu i poiriá aver de formas de vida encara pus complèxas.

 Un article d’Andrés López*

 *Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.