Ara hè solament 100 annades se produsie un des majors descorbiments dera arqueologia modèrna quan siguec trapat eth tombèu deth faraon egipcian Totankhamon ena Vath des Arreis, en Egipte. Maugrat que siguec ja trobada tres ans abans, en 1922, er arqueològ Howard Carter deishèc eth tombèu sense daurir pr’amor que sospechaue que calie estudiar mès er airau. E ara hè un sègle comencèc a daurir-se un des tombèus dera Antiquitat mès susprenents que jamès trapèc er òme ena epòca modèrna.
Se era teoria oficiau ditz que Carter non dauric eth tombèu enquia 1925 ei pr’amor que calie estudiar e analizar mès era zòna abans d’entrar en madeish, era causa non oficiau siguec que Carter non auie ja en aquera epòca guaire sòs entà contunhar era excauacion deth tombèu e demanèc ath sòn patron e mecènes, Lors Carnavon, d’anar a Egipte damb mès sòs e poder atau èster eth prumèr en entrar en tombèu.
Quan era còla d’arqueològs que i auie damb Carter entrèc en tombèu de Totankhamon, tanben i auie era premsa internacionau. Eth descorbiment siguec considerat coma eth “descorbiment deth sègle” pr’amor des tresaurs que i auie en tombèu. Lèu es cercaires podèren confirmar qu’eth tombèu siguec eth deth joen faraon Totankhamon, dera XVIIIau dinastia egipciana.
Totun, era tòca finau d’aqueth tombèu non siguec Totankhamon. Es cercaires descorbiren qu’eth tombèu siguec usat, fin finau, entà acuèlher eth corps deth joen faraon, mès non siguec bastit entà eth e açò hè’c sospechar ar celèbre arqueològ anglés qu’eth tombèu auec eth sòn corps pr’amor ère entà ua auta persona, dilhèu un conselhèr deth faraon, coma Ay o encara Horemheb.
Totankhamon siguec un faraon celèbre dempús deth descorbiment deth sòn tombèu en 1925 mès qui siguec un des faraons mès celèbres ena Edat Antica siguec eth sòn pair, Akhenaton, que virèc era religion tradicionau egipciana en tot abandonar es dius e adorar sonque Aton, eth diu solar unic.
Açò, damb eth temps, venguec ua eretgia en Egipte antica, e dempús d’Akhenaton, es sacerdots egipcians cambièren un aute còp era capitau egipciana d’Amarna e se n’anèren a Tebas. Justament dempús dera mòrt d’Akhenaton eth nau faraon siguec Totankhamon, que solament auie entre 7 e 9 annades. Eth nau faraon siguec obligat a tornar ath culte d’Amon e es auti dius egipcians e demorar en Tebas e condemnar Amarna, era capitau espirituau e politica deth sòn pair en un desèrt arqueologic pendent mès de 3.000 ans.
Eth començament d’ua nàua edat
Siguec alara quan, segontes es cercaires, es egipcians comencèren a bastir eth tombèu de Totankhamon. De hèt, non siguec acabat quan Totankhamon moric damb 19 ans. E calec ne trapar ua aute e lèu lèu pr’amor dera mòrt inesperada deth joen prince Totankhamon. Aué es scientifics creden que siguec dilhèu Ay, eth sòn prumèr ministre e que dempús dera mòrt deth prince venguec eth nau faraon, qui aufric eth sòn pròpri tombèu entà Totankhamon.
Howard Carter hège annades qu’estudiaue era Vath des Arreis e auie trabalhat damb fòrça scientifics celèbri coma Theodore M. Davis. Era sua tòca ère hèr un catalòg des tombèus que i auie en aquera val, mès tanben siguec amic des abitants der airau, un prètzhèt fòrça rare en aquera epòca. Siguec atau com podec auer ua informacion plan importanta sus es panatòris de tombèus dera val. E atau arribèc ath tombèu de Totankhamon.
En 1905 siguec trapat un tròç de ceramica en airau damb eth nom deth faraon Totankhamon, e en 1907 tanben sigueren trapadi diuèrsi objèctes estacats damb ethprèp, en un tombèu situat sus eth deth faraon Seti Ir. Dilhèu pr’açò des 1912 es cercaires ja didien qu’ena vath ja non s’i podie trapar cap tombèu nau mès.
En aquera epòca Carter coneishèc Carnavon e podèc auer sòs entara ua nàua campanha arqueologica en aquera val. Eth tombèu de Totankamon non podie èster trapat facilment e calec trabalhar fòrça durant mesi abans de trapar eth tombèu deth joen prince egipcian.
En noveme de 1922 diuèsi trabalhors der airau descorbiren quicòm e contunhèren en tot excauar. Lèu arribèren ara prumèra pòrta e Carnavon siguec avisat per telefòn. Pendent era fin d’aqueth mes Carnavon ja ère ena Vath des Arreis e entrèc en tombèu. Carter ère deuant sòn e guardaue a trauèrs d’un horat hèt ena pòrta. Carnavon demanèc : Pòdes vèir quicom ? e Carter responec : Òc, causes meravilhoses !
Dempús de descorbir un sense fin de tresaurs laguens d’ua des crambes deth tombèu, comencèc era legenda; toti aqueri qu’auien shordat eth sòn deth faraon moririen lèu. Lord Carnavon moric miei an dempús pr’amor d’ua infeccion. Mès dengun cercaire mès d’aquera còla moric lèu pr’amor d’açò.
En tombèu i auien diuèrses crambes e laguens d’ua d’aguestes er arqueològ e era sua còla trapèren mès de 700 objèctes d’aur e argent, hustes exotiques, carri de guèrra, un tron, e diuèrses estatues. Ena cambra laterau siguèren trapadi mès de 2.000 objèctes (òlis, minjar e bevendes e mòbles) e eth tombèu de Totankhamon (430 kg) e era sua momia.
Eth contengut finau d’aqueth tombèu amassèc mès de 5.000 objèctes d’art damb un valor actuau de mès de 50.000 milions de dolars. Encara aué ei considerat un des tombèus mès importanti dera epòca egipciana pr’amor qu’eth tombèu demoraue intacte e açò ja hè mès de 100 ans, en Egipte, començaue a èster considerat rare.
Aué es amants dera Egipte antica poden visitar eth tombèu des 2007 e ailà i traparàn era momia de Totankahmon. Non podem díder que sigue eth mès celèbre e important tombèu dera istòria dera arqueologia, mès se volètz jamès visitar un tombèu dera epòca antica dilhèu ei ua bon idèa visitar un des tombèus mès coneishudi dera epòca actuau, maugrat que hè un shinhau mès de 100 annades encara non auie estat descorbit.
Era Redaccion
Fotografia principau: Martin Vicente/CC.
