De còps, pensam que tot çò qu’avèm conegut pendent las nòstra vidas es estat aital pendent de centenats o benlèu de milièrs d’ans. La confirmacion de l’edat d’un manuscrit paquistanés del sègle III après lo Crist es tanben la descobèrta de l’utilizacion del nombre zèro mai ancian per l’umanitat.
E òc, fins a uèi se pensava que los primièrs a utilizar lo nombre zèro foguèron los indians pr’amor que foguèt representat al sègle IX sus una paret d’un temple de Gwalior dins l’estat de Madhya Pradesh. Aquesta representacion es estada considerada fins ara coma l’exemple mai ancian del nombre zèro en Índia, e sus tota la planeta.
Mas la primièra identificacion del nombre zèro dins un manuscrit de Peshawar, en Paquistan, lo dich manuscrit de Bakshali, e lo classament de son edat balhan un prèmi als cercaires qu’an fach l’estudi: es lo primièr còp que l’umanitat utilizèt lo nombre zèro –e que n’es demorada l’inscripcion fins a uèi–.
Un manuscrit indian de matematica
Lo manuscrit de Bakshali es una mena de libre amb mai de 70 fuèlhs que fa servir lo nombre zèro mai d’un còp. Fins ara se pensava que tanben èra del sègle IX mas de cercaires angleses de l’Universitat d’Oxford e de la Bibliotèca Bobdeiana an estimat ara que ven dels ans 224-383 de nòstra èra.
Lo manuscrit balha la solucion a divèrses problèmas aritmetics, d’algèbra e de geometria. Las matèrias incluson tanben de progressions geometricas, de règlas de tres, de somas complèxas, d’eqüacions simplas e d’autres problèmas matematics que fan d’aquel manuscrit un joièl scientific encara uèi. Foguèt escrich en una mescla bodista de sanscrit e ara es estat possible de li balhar una edat cèrta.
“Lo nombre zèro utilizat uèi evolucionèt del nombre ancian utilizat en Índia e que se pòt veire uèi dins lo manuscrit de Bakshali –çò diguèt Marcus du Sautoy, professor a l’Universitat d’Oxford–. A l’epòca èra utilizat , mai que mai, per soslinhar de nombres coma 10, 100 o 1000”.
E malgrat qu’aquel nombre foguèsse tanben utilizat per diferentas civilizacions ancianas coma la maia o la babiloniana, lo manuscrit de Bakshali es plan important per doas rasons: es lo nombre qu’evolucionèt fins al zèro actual. Puèi, solament evolucionèt en Índia –a travèrs de l’utilizacion que ne faguèt l’astronòm indian Brahmagupta l’an 628–”.
“Uèi pensam que l’utilizacion del nombre zèro es s’es totjorn facha –çò assolidèt du Sautoy– mas es un nombre qu’a evolucionat e es estat un dels problèmas mai grands de l’istòria de las matematicas. Dempuèi l’an 224 se plantèt la grana entrò lo nombre zèro actual. E lo manuscrit Bakshali aital o confirma”.
La Redaccion
Aqueste article serà tanben publicat dins Jornalet, lo primièr quotidian en linha de lenga occitana, amb lo qual Sapiéncia a un acòrdi de cooperacion.
