La vila romana de Tarraco foguèt fondada l’an 218 abans JC pendent la Segonda Guèrra Punica entre Romans e Cartagineses, que mantenguèt la Peninsula Iberica coma scenàri dels afrontaments. En aquel emplaçament i aviá anteriorament un pichon pòble ibèr.
Tarraco se convertiguèt en la basa de las operacions romanas per la conquista de la Peninsula pendent lo sègle II abans JC, e venguèt posteriorament una de las vilas mai importantas del Mediterranèu Occidental roman. Lo meteis emperaire August residiguèt a Tarraco pendent dos ans, quand organizava la conquista de las regions cantabricas. Anecdoticament, August recebèt a la vila una ambaissada que proveniá de Mitilene (de l’illa de Lèsbos a la mar Egèa) que informèt qu’èra estat proclamat “dieu viuent” e que li èra estat instaurat un culte obligatòri a tot l’Empèri Roman.
La vila recebèt lo títol de Colonia a mitat del sègle I abans JC e foguèt la capitala de la província de la Tarraconense, que compreniá la màger part de la Peninsula Iberica, ont residissiá lo governador de la província, qu’exercissiá de foncions de representacion de l’emperaire, amb de foncions administratrivas judicialas e militaras.
Foguèt tanben lo centre del districte juridic, nomenats “conventus” segon la denominacion romana. E pendent lo govèrn de la dinastia dels Flavis s’establiguèt a Tarraco la sedença de l’assemblada de notables de la província, nomenada “Concilium Provincia Hispania Citerior (o Tarraconense)”.
La crisi de l’Empèri Roman del sègle III subrevenguèt tanben en la vida de la vila, en iniciant una cèrta decadéncia, coma experimentava tanben tota la zòna occidentala de l’empèri. Malgrat aquelas circonstàncias, la vila mantenguèt una importància evidenta durant l’epòca del Bas Empèri e pendent los sègles de domeni visigòt.
L’estructura urbana de Tarraco
Mas coma èra l’estructura de la Tarraco romana, una vila bastida al bòrd de la Via Augusta? Cossí a totas las vilas de l’empèri, lo fòrum èra lo centre de la vida sociala, economica e culturala. Tanben al fòrum se situavan las bastissas ligadas a l’administracion e la justícia de la vila (e de la província).
Mas dins lo cas de Tarraco, la vila dispausava d’una zòna, geograficament una terrassa superiora, ont se situavan qualques bastissas administrativas e de culte religiós. Aquelas edificacions se comencèron a bastir a l’entorn de l’an 70 e dispausavan de doas plaças, situadas a desparièrs nivèls d’auçada. Las dimensions d’aquelas plaças abastavan mai de sèt ectaras, fòrça superioras a las abitualas a d’autras vilas romanas occidentalas, e que demòstran l’importància e l’esplendor de la vila.
Mas los espectacles dispausavan d’autras bastissas per las siás representacions, coma lo circ, près d’aquela zòna, ont los ciutadans podián gaudir de còrsas o l’anfiteatre, defòra de la vila, e començat a bastir a començament del sègle II. Al sieu emplaçament foguèt bastida una basilica crestiana a fins del sègle VI.
Una vila tan importanta e amb una populacion tan densa, aviá de besonh un bon provesiment d’aiga. En Tarraco una pèça principala per resòlvre aquel problèma èra l’aqueducte de las Ferreres, qu’encara se conserva uèi en relativa bona conservacion, amb un troç des dos cents mètres e una nautor maximala de vint-e-sièis mètres, que li caliá superar lo desnivèl del Barranc dels Arcs. Los istorians an situat lo sieu bastiment pendent lo reialme de l’emperaire August.
E cossí vesián los viatgèrs estrangièrs la vila, la “Colonia Iulia Urbs Triumphalis Tarraco”? Avèm una descripcion fòrça interessanta del poèta e mèstre de retorica Anni Florus, que comentava suls ans que demorèt en la vila, “Ieu pensi que Tarraco es la vila mai agradiua e aimada de totas las adequadas pel repaus. Podèm aicí trobar una populacion onorada, economica e tranquilla, que manten una cèrta malfisança vèrs los estrangièrs mas qu’un còp los coneisson, los tractan fòrça ben.
Lo climat es temperat, a pas de cambiaments subtes de temperatura e l’an sembla una prima contunha. La tèrra es fertila als camps, mai encara als puègs, e produsís de vin e blat tan bons coma los d’Itàlia en qualitat.
La vila aufrís grandas avantatjas, possedís una armada imperiala e un títol onorific pels triomfes d’August. Mas possedís tanben monuments interessants de procedéncia estrangièra. S’obsèrvas los temples ancians, veiràs qu’aicí los ciutadans adoran aquel lairon amb banhas que s’emportèt la vèrge de Tir (lo mite de Zèus convertit en brau e que sequestrèt Euròpa), après d’aver recorregut totas las mars, e demorèt aicí, e en desbrembant la siá sequestrada, prenguèt afècti a aquela tèrra.”.
Segurament aquela adoracion al brau proveniá del culte qu’a la Mediterranèa s’a realizat a aquel animal coma èsser divin o mitologic. Mas nos demòstra la granda importància de Tarraco pendent l’Empèri Roman.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
