A l’ora d’ara, sèm acostumats a recebre una granda quantitat d’informacions cada jorn a travèrs de desparièrs mejans, mas pas totjorn foguèt aital. En aqueste article volèm analisar coma èran los nòstres ancessors editors, quand la premsa abandonèt lo sieu caractèr minoritari.
E mai se pendent l’Edat Medievala existissián de manuscrits estampats que se difondián amb de notícias, e que pendent la Renaissença e tanben durant los sègles posteriors se difondián tanben impressions amb d’informacions, la difusion massiva dels jornals arribèt pas al mond occidental fins al sègle XIX, mercés a totas las descobèrtas e las avançadas que la tecnologia aviá atengudas. Lo romancièr anglés Edward Bulwer-Lytton, autor de ”Los darrièrs jorns de Pompèi”, afirmèt que la proliferacion dels jornals definissiá melhor lo sègle XIX que la preséncia dels trens.
La Granda Bretanha foguèt la primièra poténcia en la difusion e creacion de jornals. Èra pas una situacion estonanta perque èra tanben la primièra poténcia economica e industriala e lo desvolopament comunicatiu èra fòrça ligat al desvolopament urban. L’an 1870 lo “Daily Telegraph” vendiá aperaquí entre cent setanta cinc mil e cent nonanta mil exemplars cada jorn, e èra amb “The Times”, lo jornals mai considerable del moment de la societat britanica. A França, “Le National” e a Espanha “El Imparcial” èran los jornals mai legits.
L’importància de la premsa en la creacion de la nomenada “opinion publica” èra evidenta. Cada jornal se plaçava davant los eveniments que succedissián e defendiá determinadas ideologias e politicas. E los grands partits politics dispausavan dels jornals qu’èran partidaris sieus. E a las reünions e a tota sòrta d’associacions e ponches de reünion, los sieus clients o sòcis podián trobar d’exemplars dels desparièrs jornals, e totjorn las siás lecturas acabavan amb un debat, abitualament fòrça animat.
La vida politica dins lo mond occidental èra coneguda mejançant aquela premsa, e daissava d’èsser limitada a la coneissença d’un percentatge redusit de la populacion. L’estenduda de l’escolarizacion a tota la populacion (o almens l’assag) atenhiá tanben que las classas trabalhadoras poguèsson tanben accedir a aquela informacion.
Pendent lo convulsat sègle XIX francés, lo mencionat “Le National” venguèt un clar protagonista en las divèrsas revolucions politicas que gigotèron la politica e la societat francesas. E en finir lo sègle XIX, los jornals nòrd-americans creats per William Randolph Hearst e Joseph Pulitzer (qu’èran rivals entre eles meteisses pel contraròtle del mercat informatiu als Estats Units) influiguèron amb una sèria d’articles e notícias sus las activitats espanhòlas a Cuba e Filipinas perque l’opinion publica estatsunitenca se placèsse favorabla a una intervencion militar contra Espanha, que foguèt la guèrra de Cuba l’an 1898.
La premsa internacionala
Mas coma s’editava un jornal pendent lo sègle XIX? Se fasèm una analisi del procès, podèm observar que las avançadas tecnologicas del sègle XIX èran presentas en caduna de las estapas. Sens l’expansion del sègle XIX, amb la descobèrta e l’intensificacion dels contactes entre las desparièras regions del mond seriá estat impossible. Los telegrafs atenhián transmetre las notícias que succedissián amb una velocitat inimaginabla. Abans de l’arribada dels telegrafs notícias importantas podián èsser conegudas dins autres païses dos o tres meses après l’eveniment.
A las imprimariás la maquina de vapor moviá las rotativas, qu’èran compausadas per de cilindres que movián las fuèlhas de papièr. Lo jornal britanic “The Times”, malgrat èsser de tendéncias conservadoras, foguèt totjorn fòrça progressista en l’incorporacion de nòvas tecnologias, e foguèt lo primièr jornal en aténher estampar quatre mila paginas cada ora per una sola cara l’an 1828.
Fin finala, aqueles jornals poirián pas èsser jamai arribats als sieus lectors sens un mejan de transpòrt qu’avèm mencionat e que foguèt lo grand simbòl tanben del sègle XIX: lo tren, qu’atenhiá amb celeritat transportar los exemplars a totas las vilas ont se venián aqueles jornals.
Se editors e jornalistas del sègle XIX poguèsson observar totes los cambiaments que s’an produsit pendent los sègles XX e XXI, serián segurament fòrça estonats. La celeritat en l’informacion e lo contacte amb los lectors se son intensificats encara fòrça mai, en qualques escasenças fins al limit de la saturacion informativa. La revolucion qu’a significat Internet als mèdia (pas totes los cambiaments son estats positius) a marcat una separacion evidenta dins los canals d’informacion de la populacion. E un dobte es evident: las nòvas comunicacions atenheràn la desaparicion de l’impression en papièr dels jornals? Una question qu’aurà responsa en un futur, benlèu pas gaire aluenhat.
Un article de Francesc Sangar*
*Dempuèi uèi trobarètz una pichona biografia dels redactors de Sapiéncia en la seccion Qui sèm.
